Paytm Success Story : जेव्हापासून भारतामध्ये (India) ऑनलाइन पेमेंटला (online payment) अधिक महत्त्व दिले जात आहे, तेव्हापासून जवळजवळ सर्व स्मार्टफोन वापरकर्त्यांच्या (smartphone users) मोबाइल फोनमध्ये (mobile phone) एकाधिक ऑनलाइन पेमेंट अॅप्स (multiple online payment apps) असणे सामान्य झाले आहे.
आज लोक कोणतीही वस्तू खरेदी करण्यापूर्वी त्यांच्या खिशात किती रोकड आहे हे पाहत नाहीत, तर ते बँक खात्यात किती पैसे आहेत ते पाहतात आणि काही मिनिटांत ऑनलाइन पेमेंट करतात. या अॅप्सद्वारे, पेमेंट जगात कुठेही क्षणार्धात हस्तांतरित केले जाते. यामध्ये Paytm हे भारतातील अतिशय लोकप्रिय अॅप आहे. पण याची सुरुवात कशी आणि कोणी केली हे तुम्हाला माहिती आहे का?
अपयशाशी लढूनच यश मिळते
बर्‍याचदा यशस्वी लोकांमध्ये एक गोष्ट साम्य असते की ते परिस्थितीला बळी न पडता कठोरपणे सामोरे जातात, प्रत्येक समस्येतून बाहेर पडतात आणि यश मिळवतात. असे पेटीएमचे मालक विजय शेखर शर्मा (owner of Paytm, Vijay Shekhar Sharma) आहेत. इंग्रजी भाषेवर प्रभुत्व नसल्यामुळे कॉलेजमध्ये त्यांची खिल्ली उडवली गेली. शाळेत हुशार होऊनही त्याला कॉलेजमध्ये बॅकबेंचर व्हावे लागले.
शालेय शिक्षण हिंदी माध्यम शाळेतून पूर्ण
हिंदी ही आपल्या देशात सर्वाधिक बोलली जाणारी भाषा असू शकते, पण एखादा विद्यार्थी हिंदी माध्यमातून शिकताना आढळला तर त्याला त्याच्या कमकुवत इंग्रजीमुळे अनेक वेळा थट्टेचा सामना करावा लागतो अन्यथा तो अस्खलित इंग्रजी बोलणाऱ्यांसमोर स्वत:ला कमी लेखतो.
विजय शेखर शर्मा यांच्यासोबतही हे सर्व घडले. त्यांचा जन्म उत्तर प्रदेशातील अलीगढ येथील एका सामान्य कुटुंबात झाला. जिथे वडील शिक्षक होते आणि आई गृहिणी होती. त्यांनी शालेय शिक्षण हिंदी माध्यम शाळेतून पूर्ण केले.
इंग्रजी शिक्षण
शाळा संपल्यानंतर विजय यांनी दिल्लीतील अभियांत्रिकी महाविद्यालयात प्रवेश घेतला. जिथे एकदा प्रोफेसरांनी त्यांना प्रश्न विचारले आणि त्यांना उत्तर देता आले नाही. कारण प्रश्न इंग्रजीत होता आणि विजय यांना तो काहीच समजत नव्हते. शाळेत नेहमी टॉपर असणारे विजय यानंतर बॅकबेंचर बनले. कॉलेजचे अनेक विद्यार्थी त्याची चेष्टा करायचे. पण त्यांना इंग्रजी शिकण्यासाठी मदत करणारे काही मित्र होते. त्यामुळे त्याचा जास्त वेळ वर्गापेक्षा ग्रंथालयात जात होते. त्यांनी अनेक मासिके वाचली.
व्यवसायाची सुरुवात
कॉलेजच्या दिवसांमध्ये, विजय यांच्या लक्षात आले की जेव्हा जेव्हा एखादा फॉर्म भरायचा असतो किंवा निकाल पाहायचा असतो तेव्हा विद्यार्थ्यांना तासनतास रांगेत उभे राहावे लागते. त्यामुळेच या समस्येतून सुटका होईल असे काहीतरी सुरू करण्याचा विचार त्यांनी केला. मग त्यांनी एका मासिकात मार्क अँड्रीसनची (Mark Andreesson) मुलाखत वाचली, ज्यातून त्यांना इंटरनेटबद्दल बरेच काही कळले. त्यानंतर 1997 मध्ये त्यांनी Indiasite.net सुरू केले. अवघ्या दोन वर्षांत ही वेबसाईट खूप प्रसिद्ध झाली. त्यानंतर दोन वर्षांनी ते एका अमेरिकन कंपनीला 10 लाख डॉलरला विकले गेले.
विजय अनेकदा फोर्ब्स आणि फॉर्च्युनसारख्या मासिकांच्या जुन्या प्रती वाचत असे. ज्यामध्ये त्यांनी सिलिकॉन व्हॅलीबद्दल वाचले आणि ते पाहून ते खूप प्रभावित झाले. त्यानंतर 2001 मध्ये त्यांनी One97 Communication नावाची कंपनी सुरू केली. सामान्य माहिती देणारी ही वेबसाइट होती. ज्यामध्ये बातम्या, जोक्स, क्रिकेट स्कोअर, परीक्षेचा निकाल अशा गोष्टी होत्या. ही कंपनी नंतर पेटीएमची मूळ कंपनी बनली.
यशानंतरही अडचणी
विजय यांनी आपला व्यवसाय सुरू केला असला तरी व्यवसाय वाढवण्यासाठी त्यांच्याकडे पैसे नव्हते. मित्र आणि नातेवाईकांसमोर मदतीचा हात पुढे करूनही काम न झाल्याने त्यांनी बाजारातून 8 लाखांचे कर्ज घेतले, ज्यावर 24 टक्के व्याज भरायचे होते. मग त्याला एक व्यक्ती सापडली ज्याने त्याचे भविष्य बदलले.
त्यांना त्याची कंपनी व्यवस्थापित करायला दिली आणि विजयच्या कंपनीत नफा झाल्यास तो गुंतवणूक करेल असे सांगितले. आपल्या मेहनतीच्या जोरावर विजयने त्या कंपनीला तोट्यातून बाहेर काढले आणि नफ्यात आणले. त्यानंतर त्या व्यक्तीने विजयचे कर्ज फेडले आणि कंपनी चालवण्यासाठी गुंतवणूकही केली.
पेटीएमची सुरुवात अशी झाली
विजय यांनी पाहिले की अगदी छोट्या कामासाठीही चिल्लर लागते. उदाहरणार्थ, जर किराणा विक्रेत्याला पैसे द्यावे लागतील तर रोख, जर वाहनधारकाला पैसे द्यावे लागतील तर रोख. म्हणूनच त्यांनी एक अॅप बनवण्याचा विचार केला, ज्यामुळे रोखीची समस्या जवळपास संपुष्टात येईल.
2010 मध्ये त्यांनी पेटीएमची पायाभरणी केली. ज्याद्वारे डीटीएच आणि पोस्टपेड रिचार्ज पूर्वी केले जात होते. हळूहळू त्यात नवनवीन फिचर्स जोडले गेले. मग अनेक प्रकारची बिले भरली जाऊ लागली. आणि आता या अॅपद्वारे सर्व प्रकारचे ऑनलाइन व्यवहार केले जातात.
आज यशस्वी व्यापारी
एका साध्या कुटुंबात जन्मलेले आणि इंग्रजीमुळे लोकांच्या चेष्टेचा विषय बनलेल्या विजय आज करोडोंच्या कंपनीचे मालक आहे. 2016 मध्ये नोटाबंदीनंतर, कंपनीने प्रचंड नफा कमावला आणि सरकारने डिजिटल इंडियाला प्रोत्साहन दिले, ज्यामुळे कंपनीला आणखी वाढ होण्यास मदत झाली. 2017 मध्ये, त्यांना फोर्ब्स मासिकाच्या तरुण अब्जाधीशांच्या यादीत स्थान देण्यात आले होते . आज ते सुमारे 100 दशलक्ष डॉलर्सचा मालक आहे.