महाराष्ट्रातील शेतकऱ्यांसाठी सौर कृषी पंप योजना ही एक महत्त्वाची योजना आहे, जी शेतकऱ्यांना शाश्वत शेतीसाठी प्रोत्साहन देते. या योजनेंतर्गत शेतकऱ्यांना सौर पंप उपलब्ध करून देण्यासाठी खुल्या प्रवर्गातील शेतकऱ्यांना ९० टक्के आणि अनुसूचित जाती-जमाती प्रवर्गातील शेतकऱ्यांना ९५ टक्के अनुदान दिले जाते. परंतु, नैसर्गिक आपत्तीमुळे किंवा चोरीमुळे सौर पॅनलचे नुकसान झाल्यास शेतकऱ्यांना आर्थिक नुकसान सहन करावे लागते. अशा परिस्थितीत विमा कंपनीकडून नुकसान भरपाई मिळवण्याची सुविधा उपलब्ध आहे. ही भरपाई मिळवण्यासाठी शेतकऱ्यांना विशिष्ट प्रक्रिया आणि अटी पूर्ण कराव्या लागतात.
नुकसान भरपाईची गरज
महाराष्ट्र शासनाने सौर कृषी पंप योजनेच्या माध्यमातून शेतकऱ्यांना ३ एचपी, ५ एचपी आणि ७.५ एचपी क्षमतेचे सौर पंप उपलब्ध करून दिले आहेत. ही योजना शेतकऱ्यांना खंडित वीजपुरवठ्याच्या समस्येपासून मुक्ती देऊन शेतीच्या सिंचनासाठी विश्वासार्ह पर्याय उपलब्ध करून देते. अहिल्यानगर जिल्ह्यात ३०,६९७ शेतकरी या योजनेचा लाभ घेत आहेत, ज्यामध्ये मागेल त्याला सौर पंप आणि प्रधानमंत्री कुसुम योजनेंतर्गत २२,४०३ ग्राहकांचा समावेश आहे. परंतु, वादळ, अतिवृष्टी किंवा चोरी यांसारख्या कारणांमुळे सौर पॅनलचे नुकसान होण्याचे प्रमाण वाढले आहे. अशा परिस्थितीत विमा कंपनीकडून नुकसान भरपाई मिळवणे शेतकऱ्यांसाठी दिलासादायक आहे. प्रत्येक सौर पंपाचा विमा उतरवलेला असतो, आणि नुकसानीच्या पंचनाम्यानंतर विमा कंपनीद्वारे भरपाई निश्चित केली जाते.
नुकसान भरपाईसाठी अर्ज प्रक्रिया
सौर पॅनलच्या नुकसानीसाठी भरपाई मिळवण्यासाठी शेतकऱ्यांनी प्रथम संबंधित सौर पंप आस्थापित करणाऱ्या कंपनीच्या सेवा क्रमांकावर तक्रार नोंदवावी. याशिवाय, महावितरणच्या टोल फ्री क्रमांक १९१२ किंवा १९१२० वरही तक्रार करता येते. तक्रार नोंदवताना शेतकऱ्यांनी नुकसानीचे कारण (उदा., वादळ, चोरी किंवा तांत्रिक बिघाड) स्पष्टपणे नमूद करावे. तक्रार नोंदवल्यानंतर, विमा कंपनी किंवा संबंधित सौर कंपनी नुकसानीचे मूल्यांकन करण्यासाठी पंचनामा करते. या प्रक्रियेत नुकसानीचे स्वरूप, कारण आणि प्रमाण याची तपासणी केली जाते. शेतकऱ्यांनी अर्जासोबत आवश्यक कागदपत्रे, जसे की पंचनामा अहवाल, सौर पंपाची खरेदी कागदपत्रे आणि आधार कार्ड, सादर करणे आवश्यक आहे. अर्ज ऑनलाइन किंवा ऑफलाइन पद्धतीने संबंधित कंपनी किंवा महावितरणच्या कार्यालयात सादर करता येतो.
नुकसान भरपाईसाठी अटी आणि शर्ती
नुकसान भरपाई मिळवण्यासाठी काही अटी आणि शर्ती पूर्ण करणे आवश्यक आहे. प्रथम, सौर पंप हा त्याच्या मूळ जागेवर (अक्षांश-रेखांश) आस्थापित असावा. जर नुकसान नैसर्गिक आपत्तीमुळे (उदा., वादळ किंवा पूर) झाले असेल, तर संबंधित महसूल अधिकाऱ्यांकडून पंचनामा अहवाल प्राप्त करणे बंधनकारक आहे. चोरी किंवा तृतीय व्यक्तीमुळे नुकसान झाल्यास, स्थानिक पोलिसांकडून पंचनामा अहवाल आवश्यक आहे. तांत्रिक कारणांमुळे सौर पंप नादुरुस्त झाल्यास, संबंधित सौर कंपनी दुरुस्तीची जबाबदारी घेते, आणि यासाठी विमा दाव्याची गरज भासत नाही. याशिवाय, सौर पंपाचा विमा अद्ययावत असणे आवश्यक आहे, आणि शेतकऱ्यांनी विमा पॉलिसीच्या अटींची पूर्तता केलेली असावी. या अटींची पूर्तता केल्यासच विमा कंपनीकडून नुकसान भरपाई मंजूर केली जाते.
नुकसान भरपाईचे स्वरूप आणि दुरुस्ती प्रक्रिया
सौर पंपाच्या प्रत्येक घटकाचा, विशेषत: सौर पॅनलचा, नैसर्गिक आपत्ती आणि चोरीसाठी विमा उतरवलेला असतो. नुकसानीचा पंचनामा पूर्ण झाल्यानंतर, विमा कंपनी नुकसानीचे मूल्यांकन करते आणि भरपाईची रक्कम निश्चित करते. ही रक्कम सौर पॅनलच्या दुरुस्तीसाठी किंवा नवीन पॅनलच्या खरेदीसाठी वापरली जाते. बहुतांश प्रकरणांमध्ये, संबंधित सौर कंपनी दुरुस्ती किंवा पुनर्स्थापना करते, ज्यामुळे शेतकऱ्यांना अतिरिक्त खर्च करावा लागत नाही. जर पॅनल पूर्णपणे नष्ट झाले असेल, तर विमा कंपनी नवीन पॅनल उपलब्ध करून देते. भरपाईची रक्कम नुकसानीच्या प्रमाणावर आणि विमा पॉलिसीच्या अटींवर अवलंबून असते. शेतकऱ्यांनी विमा दाव्यासाठी अचूक माहिती आणि कागदपत्रे सादर करणे महत्त्वाचे आहे, अन्यथा दावा नाकारला जाऊ शकतो.
शेतकऱ्यांसाठी सल्ला
सौर पॅनलच्या नुकसानीपासून संरक्षण मिळवण्यासाठी शेतकऱ्यांनी सौर पंप स्थापित करताना विमा पॉलिसीची संपूर्ण माहिती घ्यावी. विमा पॉलिसीच्या अटी, कव्हरेज आणि दावा प्रक्रिया समजून घेणे आवश्यक आहे. याशिवाय, सौर पॅनलची नियमित देखभाल आणि सुरक्षितता याची काळजी घेतल्यास नुकसानीचे प्रमाण कमी होऊ शकते. उदाहरणार्थ, पॅनलवर धूळ साचणार नाही किंवा सावली पडणार नाही याची खात्री करावी.
