नोकरीत रजा घेऊन, शरीर आणि मनाची तयारी करत लाखो भक्त दरवर्षी अमरनाथच्या पर्वतरांगेत ‘बाबा बर्फानी’च्या दर्शनासाठी निघतात. हिमालयाच्या कुशीत वसलेल्या अमरनाथ गुहेकडे नेणाऱ्या या आध्यात्मिक यात्रेला 2025 मध्ये एक वेगळे स्वरूप लाभणार आहे. 3 जुलैपासून सुरू होणारी ही यात्रा 9 ऑगस्टला, म्हणजेच रक्षाबंधनाच्या दिवशी, समाप्त होणार आहे. एकूण 39 दिवसांच्या या कालखंडात सुमारे 6 लाख भाविक पवित्र गुहेकडे मार्गस्थ होणार आहेत.
अमरनाथ यात्रेचा प्रवास फक्त भौगोलिक नाही, तर तो एक अंतःप्रवास देखील आहे. श्रीनगरपासून साधारण 90 किलोमीटर अंतरावर असलेले पहलगाम आणि बालटाल हे दोन मार्ग यावर्षी यात्रेसाठी खुले असतील. पहलगाम मार्ग थोडा लांब आहे, जवळपास 29 किलोमीटरचा, पण सोपा आणि थोडा सुटसुटीत. दुसरीकडे बालटाल मार्ग केवळ 14 किलोमीटरचा असला तरी त्यात तीव्र चढाई असून, अधिक शारीरिक तयारीची गरज असते. त्यामुळे अनेक जण पहलगामचा मार्ग निवडतात, जिथे निसर्गाच्या सान्निध्यात थोडा निवांत अनुभव मिळतो.
यात्रेसाठीच्या अटी
ही यात्रा करण्यासाठी काही अटी आहेत. 13 वर्षांखालील मुलांना आणि 70 वर्षांवरील ज्येष्ठ नागरिकांना यामध्ये सहभागी होता येत नाही. याशिवाय हृदयविकार, उच्च रक्तदाब, दम्याचे रुग्ण तसेच गरोदर महिलांनाही यात्रा करण्याची परवानगी नाही. त्यामुळे, यात्रेपूर्वी वैद्यकीय तपासणी आणि फिटनेस प्रमाणपत्र अनिवार्य करण्यात आले आहे. हे प्रमाणपत्र स्थानिक बँकांच्या शाखांमध्ये मिळणाऱ्या फॉर्मवर वैद्यकीय तपासणी करून मिळते. डॉक्टरी स्वाक्षरीनंतरच नोंदणी प्रक्रिया पूर्ण करता येते.
नोंदणी प्रक्रिया
नोंदणी ऑनलाइन आणि ऑफलाइन अशा दोन्ही पद्धतीने करता येते. ऑनलाईनसाठी श्राइन बोर्डाच्या अधिकृत वेबसाइटवर जाऊन ई-केवायसी, आरोग्य प्रमाणपत्र अपलोड आणि आरएफआयडी कार्ड प्राप्त करणे आवश्यक आहे. ऑफलाइन नोंदणीसाठी एसबीआय, पीएनबी किंवा जम्मू अ‍ॅण्ड काश्मीर बँकेच्या शाखांमध्ये जाऊन फॉर्म भरावा लागतो. नोंदणी शुल्क केवळ ₹220 इतके असून, दररोज फक्त 15,000 यात्रेकरूंना प्रवेश दिला जाणार आहे. यामागे मुख्य उद्दिष्ट म्हणजे यात्रेचे व्यवस्थापन अधिक नियोजनबद्ध आणि सुरक्षित बनवणे.
हेलिकॉप्टर सेवा
यात्रेकरूंना सहजपणे अमरनाथ गुहेपर्यंत पोहोचता यावे म्हणून हेलिकॉप्टरची सेवा देखील उपलब्ध आहे. बालटाल मार्गासाठी नीलग्रथ ते पंजतरणी आणि पहलगाम मार्गासाठी पहलगाम ते पंजतरणी या मार्गांवर ही सेवा उपलब्ध असते. हेलिकॉप्टर सेवा अत्यंत उपयुक्त ठरते, विशेषतः ज्यांना वेळेची किंवा शारीरिक मर्यादांची अडचण असते. मात्र, यासाठी आगाऊ बुकिंग आवश्यक आहे, आणि यासंबंधी तपशील लवकरच जाहीर होणार आहेत.
सुरक्षा व्यवस्थेचा विचार करता, यावर्षी अमरनाथ यात्रेच्या मार्गावर तब्बल 1 लाख जवानांची नेमणूक करण्यात आली आहे. यात्रेच्या संपूर्ण मार्गावर 4,000 हाय-रेझोल्यूशन सीसीटीव्ही कॅमेरे बसवले जातील, जे चेहरा ओळखू शकतील. काही ठिकाणी बंकरची व्यवस्था देखील केली जात आहे. यात्रेकरूंना आणि वाहनांना आरएफआयडी टॅग दिले जाणार आहेत, जे त्यांच्या हालचालींचा मागोवा घेण्यासाठी उपयुक्त ठरणार आहे.
अन्न आणि निवासाची सोय
यात्रेदरम्यान अन्न आणि निवास यांचीही योग्य व्यवस्था करण्यात आली आहे. चंदनवाडी, शेषनाग आणि पंजतरणी या प्रमुख ठिकाणी सरकारी डेपो उभारण्यात आले आहेत, जिथे कमी दरात अन्नपदार्थ उपलब्ध असतील. मार्गावर चहाची दुकाने आणि छोट्या खाद्यपदार्थांचीही सोय करण्यात आली आहे. प्रशासनाकडून यात्रेकरूंना कोरडे अन्न आणि आवश्यक औषधे सोबत ठेवण्याचा सल्ला दिला जात आहे, कारण हवामान अनपेक्षितपणे बदलू शकते.
टोल-फ्री क्रमांक
या प्रवासात हवामान ही एक मोठी अडचण ठरू शकते. अचानक बर्फवृष्टी, तापमानातील घट आणि ऑक्सिजनच्या कमतरतेमुळे तब्येतीवर परिणाम होऊ शकतो. त्यामुळेच यात्रेपूर्वी शारीरिक व्यायाम, विशेषतः प्राणायाम करणे अत्यंत गरजेचे आहे. कोणतीही तब्येतीची तक्रार वाटल्यास, प्रशासनाने 18001807198 आणि 18001807199 हे टोल-फ्री क्रमांक दिले आहेत, ज्यावर त्वरित वैद्यकीय मदत मिळू शकते.
