केंद्र सरकारच्या धोरणांमुळे डाळी आणि खाद्यतेलाच्या किंमतीत लक्षणीय घसरण झाली आहे. आयात शुल्क कमी केल्याने परदेशी डाळी आणि तेलाची बाजारात आवक वाढली, परिणामी गेल्या वर्षीच्या तुलनेत तूरडाळ, हरभरा डाळ, आणि खाद्यतेलाचे भाव १० ते २१ रुपये प्रति किलोने कमी झाले. किरकोळ बाजारात तूरडाळ आता ९५ ते ११५ रुपये किलोने मिळत आहे, तर शेंगदाणा तेल १८५ रुपये प्रति लिटरवर उपलब्ध आहे. या घसरणीमुळे सामान्य ग्राहकांना स्वयंपाकघराच्या बजेटमध्ये दिलासा मिळवला आहे, आणि हॉटेल, खाणावळी, आणि घरगुती जेवणात डाळी पुन्हा दिसू लागल्या आहेत. मात्र, स्थानिक शेतकऱ्यांना आयात वाढीमुळे भाव कमी झाल्याचा फटका बसला आहे.
केंद्र सरकारच्या धोरणांचा परिणाम
केंद्र सरकारने डाळी आणि खाद्यतेलावरील आयात शुल्क कमी करण्याचा निर्णय २०२४ मध्ये घेतला, ज्यामुळे परदेशातून मोठ्या प्रमाणात डाळी आणि तेल आयात झाले. यामुळे बाजारात पुरवठा वाढला आणि किंमतीत घसरण झाली. गेल्या वर्षी तूरडाळीचे दर २०० रुपये किलोपर्यंत पोहोचले होते, तर हरभरा डाळ ९० रुपये किलोवर गेली होती. मात्र, आयात शुल्क बंद झाल्याने व्यापाऱ्यांनी मyanमार, आफ्रिका, आणि ऑस्ट्रेलियासारख्या देशांतून तूर, मसूर, आणि मूग डाळी आयात केल्या. यामुळे सध्या तूरडाळ ९५ ते ११५ रुपये किलो, हरभरा डाळ ८४ रुपये किलो, आणि उडीद डाळ १२० रुपये किलोने उपलब्ध आहे. खाद्यतेलातही पामतेल १३० रुपये प्रति लिटर, तर सोयाबीन तेल १४५ रुपये प्रति लिटरवर आले आहे. या धोरणामुळे ग्राहकांना दिलासा मिळाला असला, तरी स्थानिक शेतकऱ्यांना कमी भावामुळे नुकसान सहन करावे लागत आहे.
डाळी आणि खाद्यतेलाच्या किंमतीत घसरण
गेल्या महिन्याच्या तुलनेत किरकोळ बाजारात डाळी आणि खाद्यतेलाचे भाव १० ते २१ रुपये प्रति किलोने कमी झाले आहेत, अशी माहिती स्थानिक किराणा व्यापारी संजय साखरे यांनी दिली. सध्या तूरडाळ ९५ ते ११५ रुपये किलो, हरभरा डाळ ८४ रुपये किलो, आणि उडीद डाळ १२० रुपये किलोने विकली जात आहे. खाद्यतेलातही घसरण दिसून येते, ज्यामध्ये पामतेल १३० रुपये, सोयाबीन तेल १४५ रुपये, सूर्यफूल तेल १६० रुपये, आणि शेंगदाणा तेल १८५ रुपये प्रति लिटरने उपलब्ध आहे. २०२४ मध्ये तूरडाळीचे दर १६० ते १८० रुपये किलो होते, तर शेंगदाणा तेल २०० रुपये लिटरपर्यंत गेले होते. सध्या वाढलेल्या पुरवठ्यामुळे आणि आयात शुल्क कपातीमुळे हे दर स्थिर आणि परवडणारे झाले आहेत.
स्थानिक शेतकऱ्यांवर परिणाम
आयात शुल्क कमी झाल्याने परदेशी डाळींची बाजारात आवक वाढली, परिणामी स्थानिक शेतकऱ्यांना तुरीच्या किंमतीत घट सहन करावी लागली. अहिल्यानगर जिल्ह्यात तुरीचे उत्पादन यंदा भरपूर झाले असले, तरी आयात डाळींमुळे बाजारात स्पर्धा वाढली आहे. स्थानिक तूर १०० रुपये किलोच्या आसपास विकली जात आहे, तर प्रक्रिया केल्यानंतर तूरडाळीचे दर ९५ ते ११५ रुपये किलोवर आले आहेत. यामुळे शेतकऱ्यांचा उत्पादन खर्च आणि नफा यांचा समतोल बिघडला आहे. २०२४ मध्ये अवकाळी पावसामुळे तुरीच्या उत्पादनात घट झाली होती, आणि दर १२,००० रुपये प्रति क्विंटलपर्यंत गेले होते. मात्र, सध्याच्या आयात धोरणामुळे शेतकऱ्यांना अपेक्षित भाव मिळत नाही.
ग्राहकांना दिलासा
डाळी आणि खाद्यतेलाच्या किंमतीत घसरण झाल्याने अहिल्यानगरातील ग्राहकांना मोठा दिलासा मिळाला आहे. गेल्या वर्षी तूरडाळीचे दर २०० रुपये किलोपर्यंत गेल्याने अनेक कुटुंबांनी वरणात डाळींचा वापर कमी केला होता. हॉटेल आणि खाणावळींमध्येही डाळींचा वापर मर्यादित झाला होता. मात्र, सध्या तूरडाळ ९५ ते ११५ रुपये किलोने उपलब्ध झाल्याने घरगुती जेवण, खाणावळी, आणि हॉटेलमध्ये डाळी पुन्हा दिसू लागल्या आहेत. हरभरा डाळ ८४ रुपये किलोने मिळत असल्याने बेसन आणि पदार्थांच्या किंमतीही स्थिर झाल्या आहेत. खाद्यतेलाच्या किंमतीत १० ते १५ रुपये प्रति लिटरची घसरण झाल्याने तळणीचे पदार्थ आणि स्वयंपाकाचा खर्च कमी झाला आहे. यामुळे सामान्य कुटुंबांना आर्थिक दिलासा मिळाला असून, त्यांच्या ताटात ‘खिचडी की दालतडका’ परत दिसू लागला आहे.
