जगातील सर्वात लांब नदी म्हटली की, सर्वात पहिलं नाव येतं अॅमेझॉन नदीचं. पण आश्चर्य म्हणजे, या नदीवर आजपर्यंत एकही पूल बांधण्यात आला नाही. इतकी मोठी नदी, 9 देशांमधून वाहणारी, आणि तरीही एकही पूल नाही? हे खरेच थोडे गूढ आणि विस्मयकारक वाटते. पण यामागची कारणे जेवढी तांत्रिक आहेत, तेवढीच ती नैसर्गिक आणि मानवीदृष्टिकोनातूनही खोल आहेत.
अॅमेझॉन नदी
अॅमेझॉन नदी जवळपास 7,000 किलोमीटरची लांबी पार करते आणि तिचा विस्तार ब्राझीलपासून सुरू होऊन पेरू, कोलंबिया, इक्वेडोर, व्हेनेझुएला, बोलिव्हिया, गयाना, सुरीनाम आणि फ्रेंच गयाना पर्यंत पसरतो. या संपूर्ण भागाला अॅमेझॉन बेसिन म्हणतात आणि हे जगातील सर्वात मोठं वर्षावन आहे. हे क्षेत्र इतकं घनदाट आणि दूरवर पसरलेलं आहे की तिथं रस्ता काढणं हीच एक मोठी कसरत, आणि पूल बांधणं म्हणजे निसर्गावर आक्रमणच ठरेल.
या नदीच्या काठावर राहणाऱ्या लोकांची जीवनशैली आजही पारंपरिक आहे. बोटी आणि फेरी या त्यांच्या जीवनातील अविभाज्य गोष्टी आहेत. त्यांचं रोजचं जगणं आणि चालणं नदीवर अवलंबून आहे, पण पुलावर नाही. त्यामुळे पूल बांधणं केवळ गरजेपेक्षा जास्त तांत्रिक किंवा पर्यावरणीय प्रश्न बनतो.
अॅमेझॉनवर पूल न होण्यामागील कारणे
पण केवळ जंगल आणि कमी लोकसंख्याच अडथळा ठरत नाही. अॅमेझॉनची रुंदी काही ठिकाणी इतकी मोठी आहे की ती 10 किलोमीटरहूनही अधिक पसरते. कल्पना करा, इतक्या मोठ्या रुंदीवर पूल बांधणं म्हणजे केवळ प्रचंड आर्थिक गुंतवणूकच नाही, तर तांत्रिकदृष्ट्याही ती एक आव्हानात्मक गोष्ट ठरते. शिवाय, अॅमेझॉन प्रदेशात अनेकदा पूर येतात, जमिनी सतत बदलतात, ज्यामुळे स्थिर बांधकाम करणं अधिकच कठीण होतं.
या सगळ्यात मोठं कारण म्हणजे पर्यावरण. अॅमेझॉन जंगलाला ‘जगाचं फुफ्फुस’ म्हटलं जातं कारण ते प्रचंड प्रमाणात ऑक्सिजन निर्माण करतं आणि कार्बन शोषून घेतं. येथे जर पूल बांधण्यासाठी मोठं बांधकाम सुरू झालं, तर त्याचा थेट परिणाम जंगलावर, तिथल्या प्रजातींवर आणि जागतिक हवामानावर होऊ शकतो. म्हणूनच, अनेक सरकारे आणि स्थानिक जमाती यांनी अशा कोणत्याही प्रकल्पांना परवानगी दिलेली नाही.
अॅमेझॉन नदी ही एक नुसती नदी नाही, ती संपूर्ण जगासाठी एक अमूल्य नैसर्गिक ठेवा आहे. तिच्या आजूबाजूच्या लोकांचं आणि निसर्गाचं नातं इतकं सखोल आहे की विज्ञान आणि विकासही त्याच्यापुढे झुकले आहेत. म्हणूनच, आजपर्यंत या विशाल नदीवर एकही पूल नाही, आणि कदाचित यापुढेही नसेल.
