जेव्हा आपण जगातील सर्वात जास्त तेल साठ्याचा विचार करतो, तेव्हा मनात सहाजिकच सौदी अरेबिया, इराण, युएई यांसारख्या तेलसमृद्ध अरब देशांची नावे येतात. हे देश वर्षानुवर्षं ‘तेल साम्राज्य’ म्हणून ओळखले गेले आहेत. पण जर एखाद्या देशाने या सगळ्यांना मागे टाकलंय, आणि तुम्हाला अजूनही त्याचं नाव माहित नसेल, तर ते ऐकून तुम्हाला नक्कीच आश्चर्य वाटेल. कारण जगातील सर्वात जास्त तेलाचे साठे व्हेनेझुएला या दक्षिण अमेरिकन देशात आहेत.
व्हेनेझुएला देशातील तेल साठे
होय, व्हेनेझुएला एक असा देश जो सध्या आर्थिक अडचणींमध्ये सापडलेला आहे, पण निसर्गाने त्याला प्रचंड तेलसंपत्ती बहाल केलेली आहे. ग्लोबल फायरपॉवरच्या अहवालानुसार, व्हेनेझुएलाकडे सुमारे 303.8 अब्ज बॅरल कच्च्या तेलाचा साठा आहे. हा आकडा सौदी अरेबियाच्या 267-258 अब्ज बॅरल आणि इराणच्या 208 अब्ज बॅरल साठ्यापेक्षाही मोठा आहे. या आकडेवारीने जगात तेलाचा राजा कोण हे स्पष्ट केलं आहे, पण दुर्दैवाने या राजाकडे ते तेल पूर्ण ताकदीनं वापरण्याची क्षमता नाही.
व्हेनेझुएलातील बहुतेक तेलाचे साठे ओरिनोको बेल्टमध्ये आहेत, जिथे खोलवर साठवलेलं हे जड आणि चिकट कच्चं तेल काढण्यासाठी विशेष पायाभूत सुविधा आणि प्रगत तंत्रज्ञान लागते. पण देशाच्या आर्थिक संकटांमुळे आणि अमेरिका व इतर पाश्चात्त्य देशांच्या निर्बंधांमुळे, व्हेनेझुएला याच तेलाचा पुरेपूर उपयोग करू शकलेलं नाही. 2023 मध्ये या देशाचं तेल उत्पादन दररोज फक्त सुमारे 742,000 बॅरल इतकं मर्यादित राहिलं.
सौदी अरेबिया, इराण, इराक आणि युएई या पारंपरिक तेलशक्ती असलेल्या देशांनी आपलं उत्पादन आणि निर्यात व्यवस्था वेळेवर विकसित केली. सौदी अरेबियाच्या तेलशोधासाठी पोतदार भूगर्भ आणि सहकारी हवामान फायदेशीर ठरले; तसंच तिथली राजकीय आणि आर्थिक स्थिरताही तेवढीच महत्त्वाची ठरली. दुसरीकडे, व्हेनेझुएलाचं नैसर्गिक वरदान तांत्रिक उणीवांमुळे आणि राजकीय गोंधळामुळे पुन्हा पुन्हा वाया जात आहे.
इतर तेलसमृद्ध देश
याशिवाय, जगातील इतर तेलसमृद्ध देशांमध्ये कॅनडाकडे सुमारे 170 अब्ज बॅरल, इराककडे 145 अब्ज बॅरल, युएईकडे 113, कुवेतकडे 101.5, रशियाकडे 80, अमेरिकेकडे शेल तेलसह 68.8 अब्ज बॅरल आणि लिबियाकडे 48.4 अब्ज बॅरल तेल साठा असल्याचं मानलं जातं.
अर्थातच, तेलाच्या साठ्याचे मोजमाप हे केवळ आकड्यांपुरते मर्यादित नसते. त्या साठ्यांवर देशाचे भविष्य आणि जागतिक राजकारणातील स्थान ठरतं. कुठल्याही देशाकडे किती तेल आहे यापेक्षा, तो देश ते किती प्रभावीपणे काढू शकतो, साठवू शकतो आणि जागतिक बाजारात विकू शकतो हे सर्वात जास्त महत्त्वाचं असतं.
