शुकन’ हा एक छोटासा जपानी शब्द असला तरी त्यामागे दडलेला अर्थ फार मोठा आहे. याचा सरळ अर्थ “सवय” किंवा “नियम” असा दिला जातो, पण जपानी जीवनपद्धतीत शुकन ही केवळ एक सवय नसून जगण्याची एक सुसंवादी, अर्थपूर्ण आणि मानसिक संतुलन देणारी पद्धत आहे. ही अशी पद्धत आहे जी जपानी लोकांना केवळ उत्स्फूर्त बनवत नाही, तर अंतर्मुख, स्थिर आणि समाधानी जीवन जगण्याची प्रेरणा देते.
शुकनचा पहिला नियम
शुकनचा पहिला नियम म्हणजे दिवसाची सुरुवात कशी केली जाते, याला खूप महत्त्व आहे. जपानी लोक सकाळची वेळ निश्चित ठेवतात. ही सवय त्यांना केवळ शारीरिकच नव्हे, तर मानसिकदृष्ट्याही स्थिर ठेवते. दिवसाची अशी शिस्तबद्ध सुरुवात मनाला तयार करते आणि शरीरात उर्जा निर्माण करते.
या जीवनशैलीत उद्दिष्ट ठरवली जातात, पण ती भल्यामोठ्या आकांक्षा नसतात. ती असतात छोटी, सोपी आणि दररोज करण्यासारखी. अशा ध्येयांना रोजच्या सवयींत बदलणे म्हणजे शुकनची खरी ओळख. यात कुठलाही ताण नसतो, फक्त सातत्य असतं आणि हे सातत्यच मोठे बदल घडवून आणते.
ठराविक वेळ राखणे
प्रत्येक कामासाठी ठराविक वेळ राखणे हीसुद्धा या शुकन जीवनशैलीचा मुख्य भाग आहे. जेव्हा वेळ ठरलेली असते, तेव्हा आपलं मन भटकत नाही, कामांमध्ये प्राधान्य ठरतं आणि दिवस अधिक उत्पादक बनतो.
स्वतःसाठी वेळ काढणे
या सगळ्या सवयींपेक्षा एक सवय अधिक महत्त्वाची ठरते, ती म्हणजे स्वतःसाठी वेळ काढणे. ही वेळ केवळ शांत बसण्यासाठी, एखादं पुस्तक वाचण्यासाठी किंवा मनातले विचार ऐकण्यासाठी असते. जपानी लोक याला “मी-टाइम” म्हणतात आणि हे त्यांच्या मानसिक आरोग्याचे गुपित आहे.
शुकन सवयीत एक महत्त्वाचा घटक म्हणजे ‘स्वतःच्या प्रगतीचा मागोवा घेणे.’ दररोज आपण काय साध्य केलं, काय राहिलं याचा विचार करत स्वतःला सुधारत राहणं ही एक प्रकारची आत्मअनुशासनाची पद्धत आहे.
शारीरिक हालचाली
शारीरिक हालचाली देखील शुकनचा एक भाग आहेत. ही हालचाल मोठ्या प्रमाणावर व्यायाम नसेलही, पण दररोज चालणे, थोडा वेळ योगासनं करणे, यामुळे शरीर ताजंतवाने राहतं आणि मानसिक थकवा दूर होतो.
शुकनमध्ये आहार साधा, हलका आणि पौष्टिक ठेवण्यावर भर दिला जातो. अतिखाणं टाळलं जातं आणि अन्न हे शरीरासाठी एक प्रकारची शक्ती असल्यासारखं आदराने घेतलं जातं.
झोपेच्या वेळा
झोपेची वेळसुद्धा या जीवनशैलीत तितकीच महत्त्वाची आहे. रात्री मोबाईल बाजूला ठेवणे, हलकं अन्न घेणे, ध्यान करून मन शांत करणे हे सगळं रात्रीची चांगली झोप सुनिश्चित करतं.
शेवटी, शुकन आपल्याला शिकवतं नकारात्मकतेपासून दूर राहण्याचं महत्त्व. मनात जे काही अनावश्यक विचार साठलेले असतात, ते दूर ठेवून सशक्त मानसिक आरोग्याकडे जाणं ही या पद्धतीची खरी ताकद आहे.
शुकनचा एक अतिशय सुंदर भाग म्हणजे दिवसाच्या शेवटी स्वतःशी संवाद साधणं. ‘आज मी काय शिकलो? काय मिळालं? काय सुधारायला हवं?’ हे विचार करूनच दुसऱ्या दिवसाची तयारी केली जाते. ही परंपरा केवळ आत्म-चिंतनाची नसून, एक प्रकारची कृतज्ञतेची भावना वाढवणारी सवय आहे.
