भारताची लोकसंख्या भविष्यात केवळ जगातील सर्वाधिकच नव्हे, तर चीनपेक्षा जवळपास दुप्पट होण्याची शक्यता आहे, आणि हे ऐकून अनेकांना धक्का बसला आहे. ‘प्यू रिसर्च’ संस्थेने नुकताच प्रसिद्ध केलेला अहवाल या वाढत्या लोकसंख्येच्या चित्राला अधिक स्पष्टपणे उभं करत आहे. जेव्हा आपण सध्या लोकसंख्या नियोजनावर भर देत आहोत, तेव्हा या आकड्यांचा वेग आणि परिणाम खरंच चिंतेचा विषय बनत चालला आहे.
भारताची लोकसंख्या 170 कोटींच्या वर जाणार?
या अहवालानुसार, 2061 पर्यंत भारताची लोकसंख्या 1.7 अब्ज म्हणजेच 170 कोटींच्या जवळपास पोहोचेल. त्यानंतर मात्र वाढीचा वेग कमी होईल, आणि 2100 सालापर्यंत लोकसंख्या 1.5 अब्ज म्हणजेच 150 कोटींच्या आसपास स्थिर होण्याची शक्यता आहे. ही आकडेवारी स्पष्ट करते की भारत अजूनही काही काळ लोकसंख्या शिखर गाठण्याच्या मार्गावर आहे, परंतु त्या शिखरावर पोहोचून एक प्रकारची मर्यादा ओलांडली जाईल.
या साऱ्या घडामोडींच्या पार्श्वभूमीवर चीनचा ट्रेंड मात्र वेगळाच दिसतो. काही दशकांपूर्वी कडक ‘एक मूल’ धोरण लागू करणाऱ्या चीनने ते धोरण आता मागे घेतले असले, तरीही नव्या पिढीच्या मानसिकतेत बदल झालेला आहे. मोठे कुटुंब हे आर्थिक आणि सामाजिक ओझं वाटू लागलं आहे. परिणामी, मुलांची संख्या कमी होत आहे आणि चीनची लोकसंख्या हळूहळू घटते आहे. ही घट इतकी मोठी आहे की 75 वर्षांनंतर भारताची लोकसंख्या चीनच्या जवळपास दुप्पट होईल, असे निरीक्षण प्यू रिसर्चने नोंदवले आहे.
पाकिस्तानमधील स्थिती
या तुलनेत पाकिस्तानचे चित्र आणखीनच धक्कादायक आहे. या देशात लोकसंख्या स्फोट अद्यापही थांबलेला नाही. अहवालात म्हटले आहे की पाकिस्तानसारख्या देशांमध्ये लोकसंख्या नियंत्रणाचे प्रयत्न फारसे प्रभावी ठरत नाहीत. त्यामुळे येत्या काही दशकांत तिथेही झपाट्याने वाढणारी लोकसंख्या एक गंभीर संकट बनू शकते. अफ्रिकेतील काही देश जसे की काँगो, इथिओपिया, नायजेरिया आणि टांझानिया हे देखील जागतिक लोकसंख्या वाढीचा मुख्य भाग असतील.
दरम्यान, अमेरिकेत ही वाढ तुलनेत फारच संथ असेल. तिथली लोकसंख्या 42 कोटींच्या आसपास स्थिर राहील, असे सांगण्यात आले आहे. मात्र संपूर्ण जगाच्या पातळीवर विचार केला तर 2100 सालाच्या आसपास एक वेगळंच दृश्य तयार होईल. त्या काळात जगातील सरासरी वय 42 वर्षांपर्यंत पोहोचेल आणि वृद्धांची संख्या 2.4 अब्जच्या घरात असेल.
