Ahilyanagar News: संगमनेर- तालुक्यातील कोंची येथील तरुण शेतकरी किरण राजूगिरी गोसावी यांनी हवामानातील बदल आणि पाण्याच्या कमतरतेवर मात करत शेडनेट तंत्रज्ञानाचा वापर करून केळीची यशस्वी लागवड केली आहे. एका एकरावर शेडनेट उभारून त्यांनी ३२ टन केळीचे उत्पादन घेतले आणि ही केळी थेट इराणमध्ये निर्यात केली. हा प्रयोग महाराष्ट्रातील शेडनेटमध्ये केळी लागवडीचा पहिलाच यशस्वी प्रयत्न ठरला आहे. या प्रकल्पातून त्यांना खर्च वजा जाता सुमारे ७ लाख रुपये उत्पन्न मिळाले. कृषी विभागाच्या मार्गदर्शन आणि अनुदानाच्या सहाय्याने हा नाविन्यपूर्ण उपक्रम यशस्वी झाला असून, इतर शेतकऱ्यांसाठी प्रेरणादायी ठरला आहे.
शेडनेट तंत्रज्ञान
कोंची गावातील डोंगराळ भागात पाण्याची टंचाई ही शेतीसाठी मोठी समस्या आहे. किरण गोसावी यांनी २५ एकर शेतीपैकी एका एकरावर शेडनेट उभारण्याचा निर्णय घेतला. शेडनेट तंत्रज्ञानामुळे पिकांचे हवामानातील प्रतिकूल परिस्थितीपासून संरक्षण होते, पाण्याचा कार्यक्षम वापर होतो आणि रोगराईचा प्रादुर्भाव कमी होतो. या प्रकल्पासाठी त्यांना कृषी विभागाकडून तत्कालीन तालुका कृषी अधिकारी प्रवीण गोसावी, कृषी पर्यवेक्षक बी. एस. लांबे आणि कृषीसेवक किरण पाटील यांचे मार्गदर्शन मिळाले. शेडनेट उभारणीसाठी ३२ लाख रुपये खर्च आला, त्यापैकी २४ लाख रुपये अनुदान स्वरूपात कृषी विभागाने उपलब्ध करून दिले. हा प्रयोग राज्यातील पहिला शेडनेट केळी लागवड प्रकल्प म्हणून नोंदवला गेला आहे.
केळी लागवड आणि उत्पादन प्रक्रिया
किरण गोसावी यांनी १० फेब्रुवारी २०२४ रोजी जैन टिश्यू कल्चर कंपनीची १,२५० केळी रोपांची लागवड केली. शेडनेटमुळे नियंत्रित वातावरणात केळीची वाढ झाली. त्यांनी सेंद्रिय आणि रासायनिक खतांचा संतुलित वापर केला. पाण्याचा कार्यक्षम वापर करण्यासाठी ठिबक सिंचन पद्धतीचा अवलंब केला. शेडनेटमुळे पाण्याचे बाष्पीभवन कमी झाले आणि कमी पाण्यात केळीचे पीक यशस्वी झाले. केवळ एक खुरपणी आणि दोन कीटकनाशक फवारण्या कराव्या लागल्या, ज्यामुळे मजुरी आणि फवारणीचा खर्च लक्षणीयरीत्या कमी झाला. ऑक्टोबर २०२४ पासून तीन टप्प्यांत केळीची काढणी झाली, ज्यामध्ये प्रत्येक घडाचे सरासरी वजन ३५ किलो इतके होते. एकूण ३२ टन केळीचे उत्पादन मिळाले.
इराणमध्ये निर्यात आणि आर्थिक फायदा
किरण गोसावी यांनी त्यांच्या केळीची निर्यात एस. के. बनाना या कंपनीच्या माध्यमातून इराणमध्ये केली. शेडनेटमुळे केळीची गुणवत्ता निर्यातक्षम राहिली. त्यांना बांधावरच प्रतिक्विंटल २,२०० रुपये भाव मिळाला. एका एकरावर लागवडीसाठी १.२५ लाख रुपये खर्च आला, तर एकूण उत्पन्न ७ लाख रुपये इतके झाले. शेडनेटमुळे केळीवर रोगराईचा प्रादुर्भाव कमी झाला आणि वादळी वाऱ्यामुळे होणारे नुकसान टळले. यामुळे केळीची समान वाढ झाली आणि बाजारात चांगला भाव मिळाला.
शेडनेट तंत्रज्ञानाचे फायदे
शेडनेट तंत्रज्ञानाने केळी लागवडीत अनेक फायदे मिळाले. प्रथम, पाण्याचा कार्यक्षम वापर झाला, ज्यामुळे डोंगराळ भागातील पाण्याच्या कमतरतेची समस्या सुटली. दुसरे, शेडनेटमुळे हवामानातील बदल, जसे की अवकाळी पाऊस किंवा तीव्र सूर्यप्रकाश, यापासून पिकाचे संरक्षण झाले. तिसरे, रोग आणि किडींचा प्रादुर्भाव कमी झाल्याने फवारणीचा खर्च कमी झाला. चौथे, मजुरीचा खर्च कमी झाला, कारण केवळ एक खुरपणी पुरेशी ठरली. शेडनेटमुळे केळीची गुणवत्ता सुधारली आणि निर्यातक्षम दर्जा प्राप्त झाला. यामुळे शेतकऱ्याला स्थानिक बाजारपेठेपेक्षा आंतरराष्ट्रीय बाजारपेठेत चांगला भाव मिळाला.
कृषी विभागाची भूमिका
कृषी विभागाने या प्रकल्पात महत्त्वाची भूमिका बजावली. अनुदानाच्या माध्यमातून शेडनेट उभारणीचा आर्थिक भार कमी झाला. तालुका कृषी अधिकाऱ्यांनी वेळोवेळी शेतकऱ्याला मार्गदर्शन केले. खत व्यवस्थापन, कीटकनाशकांचा वापर आणि ठिबक सिंचन याबाबत शेतकऱ्याला तांत्रिक माहिती पुरवली गेली. जिल्हा अधीक्षक कृषी अधिकारी सुधाकर बोराळे यांनी या प्रयोगाचे कौतुक करत इतर शेतकऱ्यांना असे नाविन्यपूर्ण उपक्रम राबवण्याचे आवाहन केले. कृषी विभागाच्या सहकार्यामुळे हा प्रयोग यशस्वी झाला आणि शेतकऱ्यांना संरक्षित शेतीचे महत्त्व समजले.
