Spinach Farming : सर्व पालेभाज्यांपैकी पालक (Spinach) ही अतिशय लोकप्रिय पालेभाजी (Leafy vegetables) आहे. या भाजीपाल्याची लागवड वर्षभर करता येते. त्याचबरोबर या भाजीला सतत मागणी असते.
पालकातील पोषणमुल्‍ये लक्षांत घेता पालक भाजीची लागवड मोठया प्रमाणावर होणे गरजेची आहे. पालक या भाजीत अ आणि क जीवनसत्‍वे भरपूर प्रमाणात असतात. त्याचबरोबर प्रोटीन्‍स (Proteins) आणि कॅल्शिअम (Calcium), लागवडीसाठी लोह, फॉस्‍फरस इत्‍यादी खनिजे भरपूर प्रमाणात असतात.
पालक लागवडीसाठी योग्य माती आणि हवामान
भारतातील हवामान (Weather)पालक लागवडीसाठी (Planting spinach) अतिशय योग्य आहे. याची लागवड वर्षभर करता येते, परंतु फेब्रुवारी ते मार्च आणि नोव्हेंबर ते डिसेंबर ही त्याची लागवड करण्यासाठी योग्य वेळ आहे.
मातीबद्दल बोलायचे झाल्यास, वालुकामय चिकणमाती ही पालक लागवडीसाठी उत्तम आहे. जर मातीचा pH 6 ते 7 च्या दरम्यान असेल तर ते खूप चांगले आहे.
पालकासाठी शेताची तयारी
यासाठी सर्वप्रथम खोल नांगरणी करावी. त्यानंतर 2 ते 3 वेळा देशी नांगर किंवा कल्टीव्हेटरने नांगरणी करावी. नंतर शेतात थाप टाकून माती भुसभुशीत करावी. नांगरणीपूर्वी एकरी 8 ते 10 टन शेणखत टाकावे. पेरणीच्या वेळी 20 किलो नत्र, 50 किलो स्फुरद आणि 60 किलो पालाश प्रति हेक्‍टरी शेतात मिसळावे.
पालक लागवडीत या गोष्टींची विशेष काळजी घ्या
– एक एकरासाठी 8 ते 10 किलो बियाणे पुरेसे आहे.
– प्रति किलो बियाण्यास 2 ग्रॅम कार्बेन्डाझिम + 2 ग्रॅम थिरमची प्रक्रिया करा.
– पेरणी करताना रोप ते रोप अंतर 1 ते 1.5 सेमी आणि ओळी ते ओळीचे अंतर 15 ते 20 सें.मी.
– 2.5 ते 3 सेंटीमीटर खोलीवर बिया पेरा.
– लावणीनंतर लगेच पाणी द्यावे.
– यानंतर 5 ते 7 दिवसांच्या अंतराने पाणी द्यावे.
पालकाच्या सुधारित जाती
कृषी शास्त्रज्ञांच्या मदतीने पालकाच्या अनेक चांगल्या जाती विकसित केल्या आहेत. यामध्ये पुसा ग्रीन, जॉबनेर ग्रीन, ऑल ग्रीन, हिसार सिलेक्शन-23, पुसा ज्योती, पंजाब सिलेक्शन, पंजाब ग्रीन हे प्रमुख आहेत.
पुसा हरित
या प्रकारच्या पालकाच्या पानांचा रंग गडद हिरवा असतो. पाने मोठी आणि चमकदार असतात. हे वर्षभर डोंगराळ भागात घेतले जाऊ शकते. पालकाची ही जात जास्त उत्पन्न देण्यासाठी ओळखली जाते. एकदा पेरणी केल्यानंतर या जातीची 6-7 वेळा कापणी करता येते. या जातीच्या पालकाचे उत्पादन 8-10 टन प्रति एकर आहे.
जोबनेर ग्रीन
त्याची पाने हिरवी, मोठी आणि जाड असतात. ते क्षारीय जमिनीतही पेरता येते. तुम्ही या जातीची एकाच पिकात 5-6 वेळा कापणी करू शकता. त्याची पाने अतिशय मऊ असतात. ही जात पेरणीनंतर 40 दिवसांनी पहिल्या कापणीसाठी तयार होते. त्याचे उत्पादन 10-12 टन प्रति एकर आहे.
ऑल ग्रीन
त्याची पाने हिरवी आणि बऱ्यापैकी मऊ असतात. 6 ते 7 कटिंग्ज सहज करता येतात. ही जात पेरणीनंतर केवळ 35 दिवसांनी काढणीसाठी तयार होते. त्याचे एकरी उत्पादन 10 ते 12 टन मिळते.
पालक रोग आणि त्यांचे उपचार
पाने कापणारा सुरवंट
ते पानांचे हिरवे पदार्थ खातात, त्यामुळे पानांवर छिद्र तयार होतात.
प्रतिबंध
– प्रक्रिया केलेले बियाणे पेरा.
– पिकावर वेळेवर कीटकनाशकाची फवारणी करावी.
– किडीचा प्रादुर्भाव आढळल्यास 50 मिली क्लोराट्रानिलीप्रोल 18.5 टक्के एससी किंवा 80 ग्रॅम इमामेक्टिन बेंझोएट 5 टक्के एसजी 200 लिटर पाण्यात मिसळून प्रति एकर शेतात फवारणी करावी.
ठिपक्यांचा रोग
पालक पिकामध्ये या रोगामुळे पानांवर लहान गोलाकार तपकिरी व पांढर्‍या रंगाचे ठिपके दिसतात.
प्रतिबंध
– पेरणीपूर्वी बियाण्याची प्रक्रिया करा.
– फक्त रोग प्रतिरोधक जाती पेरा.
– या रोगाच्या नियंत्रणासाठी मॅन्कोजाब 75% डब्ल्यूपी @ 400 ग्रॅम प्रति एकर 200 लिटर पाण्यात मिसळून फवारणी करावी.
