एक नव्हे, तब्बल चार प्रकारची असते कावड यात्रा; सर्वात कठीण यात्रा कोणती? जाणून घ्या याचे प्रकार, नियम आणि धार्मिक परंपरा

श्रावण महिना जसजसा जवळ येतोय, तसतसे भोलेनाथाच्या भक्तांच्या मनात एक वेगळाच उत्साह निर्माण होतो. ही एक अशी वेळ असते जेव्हा हजारो नाही, तर लाखो भक्त आपल्या जीवनातल्या सर्व कामांना थांबवून एका महान यात्रेसाठी निघतात, ती म्हणजे कावड यात्रा. ही यात्रा केवळ एक धार्मिक परंपरा नाही, तर ती एक भक्ती, समर्पण आणि शरीर-मनाच्या तपस्येची सुंदर अनुभूती आहे. वर्षानुवर्षे चालत आलेली ही परंपरा आजही तितक्याच श्रद्धेने आणि निष्ठेने पाळली जाते. पण तुम्हाला माहिती आहे का की कावड यात्रेचेही अनेक प्रकार असतात? आणि प्रत्येक प्रकारामागे वेगळी शिस्त, नियम आणि भक्तीची ताकद असते?

कावड यात्रा

या वर्षी 2025 मध्ये श्रावण महिना 11 जुलैपासून सुरू होत आहे. याच दिवशी कावड यात्रा देखील सुरू होणार आहे आणि देशभरातून, विशेषतः उत्तर भारतातून, भोलेनाथाचे भक्त गंगेचे पवित्र जल आणण्यासाठी निघतील. हे जल ते आपल्या खांद्यावर कावड बांधून दूरवरच्या शिवमंदिरांपर्यंत घेऊन जातात आणि जलाभिषेक करून भोलेनाथाची कृपा मागतात. ही यात्रा जितकी आध्यात्मिक आहे, तितकीच ती शारीरिक आणि मानसिक क्षमतेची परीक्षा आहे.

कावड यात्रेचे सर्वात ओळखीचे रूप म्हणजे सामान्य कावड. यात भाविक विश्रांती घेत घेत, थोडी विश्रांती घेऊन, गंगाजल घेऊन चालत जातात. पण या यात्रेत एक गोष्ट अत्यंत महत्त्वाची असते. कावड जमिनीला टेकू नये. ही श्रद्धेची आणि भक्तीची निशाणी असते. काही लोक याला धीम्या गतीची यात्रा मानतात, पण ती कुठेही कमी भाविकतेची नसते.

डाक कावड

मात्र, कावड यात्रा याच एका प्रकारात थांबत नाही. यापैकी सर्वात वेगवान आणि उर्जेने भरलेला प्रकार म्हणजे डाक कावड. यात भाविक गटात असतात आणि ते गंगाजल घेऊन धावत पुढे जातात. कोणताही थांबा नाही, कोणतीही विश्रांती नाही. फक्त एकच ध्येय, भोलेनाथाच्या चरणांपर्यंत जल पोहोचवायचं. हे खरोखरच एक मानसिक आणि शारीरिक आव्हान असतं, पण भक्तांच्या चेहऱ्यावर फक्त समाधान आणि श्रद्धा असते.

खडी कावड

खडी कावड हा आणखी एक प्रकार आहे जो बराच संयम आणि सातत्य मागतो. यात भाविक थांबत नाहीत आणि कावड जमिनीवर ठेवण्याचा प्रश्नच उद्भवत नाही. त्यांच्या सोबत एक मदतनीस असतो, जो त्यांच्या पाठीशी राहतो, थकल्यावर आधार देतो. हा प्रकार पाहताना एक गोष्ट मनात ठसते, की श्रद्धा असेल तर शरीर कितीही थकलं तरी मन थकत नाही.

दांडी कावड

दांडी कावड हा सर्वात कठीण आणि विलक्षण प्रकार आहे. यात भाविक दंड-बैठक घेत घेत यात्रा पूर्ण करतात. हे पाहणं खूप प्रेरणादायक असतं. एका हाताने गंगाजल सांभाळत, दुसऱ्या हाताने स्वतःला जमिनीवर टेकवत पुढे सरकणं हा खऱ्या अर्थाने भक्तीचा पराक्रम आहे. हे लोक दिवस-दिवस कष्ट करून, उन्हातान्हात चालत, फक्त भोलेनाथासाठी हा कठीण प्रवास पूर्ण करतात.

या कावड यात्रेची खास गोष्ट म्हणजे यात कुठेही जबरदस्ती नाही. प्रत्येक जण आपल्या श्रद्धेनुसार आणि क्षमतेनुसार कोणता प्रकार निवडायचा हे ठरवतो. पण एक गोष्ट सगळ्यांना समान बांधून ठेवते, ती म्हणजे भोलेनाथावरील अढळ श्रद्धा.