Tulsi Farming :- तुळशीच्या रोपाला भारतात विशेष महत्त्व आहे. देशातील प्रत्येक घरात तुळशीच्या रोपाची पूजा केली जाते. प्रत्येक प्रसंगी लोक तुळशीच्या पानांनी आपली कामे करतात. तुम्ही आजारी असाल किंवा पूजेची गरज असो, तुळशीचे रोप शोधताना तुम्हाला अनेक लोक सापडतील. तुळशीची वनस्पती मानवाला निरोगी ठेवण्यासाठी खूप मदत करते, असा विज्ञानाचाही विश्वास आहे, परंतु यूपीच्या नदीम खान यांच्यासाठी तुळशीची वनस्पती कमाईचे सर्वोत्तम साधन बनली आहे.
देशातील अनेक शेतकरी तुळशीची लागवड करून चांगला नफा कमावत असले तरी यूपीच्या पिलीभीतमध्ये राहणाऱ्या नदीम खानचे आयुष्य तुळशीने बदलून टाकले आहे. नदीम खान पूर्वी आपल्या सामान्य शेतीतून फारसे कमवू शकत नव्हते, तर हवामान आणि कीटकांच्या प्रादुर्भावामुळे त्यांना अनेक समस्यांना तोंड द्यावे लागत होते.
अनेकवेळा असे घडायचे की, जेवढे भांडवल त्यांनी शेतीत गुंतवले, ते काढणे कठीण झाले. नदीम खान यांनी जेव्हापासून तुळशीची लागवड करायला सुरुवात केली, तेव्हापासून त्यांचे आयुष्य बदलून गेले.
नदीम पिलीभीतच्या पुरनपूर ब्लॉकच्या शेरपूर काला गावात तुळशीची लागवड करतो. शेतीत नवनवे प्रयोग करणाऱ्या जयेंद्र सिंह यांनी नदीम यांना तुळशीची लागवड करण्याची प्रेरणा दिली. यानंतर त्यांनी आपल्या शेतात तुळशीच्या काही बिया टाकल्या. तुळशीची रोपे काही आठवड्यांच्या सिंचनानंतरच तयार झाली. पीक तयार झाल्यानंतर त्यांनी झाडे कापली आणि वाळवली, नंतर बाजारात चांगली किंमत देऊन विकली.
हा ट्रेंड गेल्या 8 वर्षांपासून सातत्याने सुरू आहे. सध्या नदीम तुळशीच्या लागवडीतून वार्षिक १० लाखांपर्यंत कमाई करत आहे. डाबर, पतंजली, हमदर्द, बैद्यनाथ, उंझा, झंडू यासारख्या मोठ्या औषध कंपन्या तुळशीची पाने आणि रोपे ₹7000 प्रति क्विंटल दराने खरेदी करतात.
तुळस पिकाचा खर्च नगण्य आहे. एकूणच तुळशीची शेती हा शेतकऱ्यासाठी कमाईचा उत्तम पर्याय ठरू शकतो. आयुर्वेदापासून होमिओपॅथीपर्यंत तुळशीला भरपूर मागणी असून तुळशीचे पीक हाताने विकत घेतले जाते.
तुळशीची लागवड कशी करावी ?
तुळशीची लागवड खूप सोपी आहे. यामध्ये खर्च आणि शारीरिक श्रम दोन्ही कमी आहेत. कोणत्याही कंपनीशी करार करून आपण तुळशीची लागवड करू शकता. त्याचा लागवड खर्च प्रति एकर 15 हजार रुपये आहे. त्याचबरोबर तीन महिन्यांत सरासरी 3 लाख रुपये मिळू शकतात. आज वैद्यनाथ, डाबर, पतंजली या कंपन्या तुळशीच्या लागवडीसाठी बाजारात करार करीत आहेत. या कंपन्यांच्या मदतीने तुम्ही तुळशीची लागवड देखील करू शकता. अशाप्रकारे तुम्ही तुळशी पीक लावून दरमहा 30 हजार रुपये उत्पन्न मिळवू शकता.
विक्री कुठे ?
कंत्राटी शेतीशिवाय तुम्ही तुमचे पीक मार्केट एजंटांनाही विकू शकता. जवळपासच्या बाजारात आपला माल विकण्यासाठी तुम्ही विविध व्यापाऱ्याशी संपर्क साधू शकता. तसेच, कॉन्ट्रॅक्ट शेती करणे हा एक चांगला पर्याय आहे जेणेकरून आपल्याला पिकाची विक्री करण्यास फारसा त्रास होणार नाही.
तुळशीचे आरोग्य फायदे:
तुळशीच्या रोपांचे काही आरोग्यदायी फायदे खालीलप्रमाणे आहेत.
तुळशीमुळे ताप, सर्दी, खोकला आणि घसा खवखव दूर होतो.
तुळशी तणाव दूर करू शकते.
तुळशीमुळे किडनी स्टोन विरघळू शकतात.
तुळशी हृदयाचे रक्षण करू शकते.
तुळशी कर्करोगावर मात करू शकते.
तुळशीमुळे धूम्रपान सोडण्यास मदत होऊ शकते.
तुळशीमुळे रक्तातील साखरेची पातळी कमी होऊ शकते.
तुळशीमुळे त्वचा आणि केस निरोगी राहू शकतात.
तुळशीमुळे श्वसनाच्या विकारांवर मदत होते.
तुळशीमुळे डोकेदुखी दूर होऊ शकते.
