रिझर्व्ह बँक ऑफ इंडियाने (RBI) नियमांचे उल्लंघन केल्याबद्दल हाँगकाँग आणि शांघाय बँकिंग कॉर्पोरेशन लिमिटेड (HSBC) आणि IIFL समस्ता फायनान्स लिमिटेड या दोन वित्तीय संस्थांवर मोठा दंड ठोठावला आहे. HSBC बँकेला 66.6 लाख रुपये, तर IIFL समस्ता फायनान्सला 33.1 लाख रुपयांचा दंड ठोठावण्यात आला आहे. RBI ने स्पष्ट केले आहे की ही कारवाई नियामक अनुपालनातील त्रुटींवर आधारित आहे, आणि या निर्णयाचा ग्राहकांशी असलेल्या कोणत्याही व्यवहाराच्या वैधतेवर परिणाम होणार नाही.
RBI कडून HSBC आणि IIFL समस्तावर कारवाई का झाली?
HSBC बँकेला केवायसी (Know Your Customer) आणि ठेवींवरील व्याजदरासंबंधी नियमांचे पालन न केल्यामुळे दंड ठोठावण्यात आला आहे. बँकेने मनी लाँडरिंगविरोधी (AML) अलर्ट हाताळण्याचे काम आपल्या समूह कंपनीला आउटसोर्स केले होते, तसेच काही कर्जदारांच्या परकीय चलन गुंतवणुकीची माहिती क्रेडिट माहिती कंपन्यांना दिली नव्हती. याशिवाय, HSBC ने काही अपात्र संस्थांच्या नावे बचत खाती उघडली, ज्यामुळे नियमभंग झाला.
IIFL समस्ता फायनान्सच्या बाबतीत, कंपनीने कर्ज वितरण किंवा चेक जारी करण्याच्या तारखेपूर्वी काही कर्जदारांकडून व्याज आकारले होते, जे RBI च्या ‘निष्पक्ष व्यवहार संहिता’ (Fair Practice Code) निर्देशांचे उल्लंघन करते. तसेच, 90 दिवसांपेक्षा अधिक कालावधीसाठी थकीत असलेली काही कर्ज खाती अनुत्पादक मालमत्ता (NPA) म्हणून वर्गीकृत करण्यात अपयशी ठरली.
तपास आणि कारणे दाखवा नोटीस
RBI ने 31 मार्च 2023 पर्यंत HSBC आणि IIFL समस्ता फायनान्सच्या आर्थिक स्थितीची तपासणी केली. तपासात नियामक उल्लंघन आढळल्यानंतर दोन्ही कंपन्यांना कारणे दाखवा नोटीस (Show Cause Notice) पाठवण्यात आली. तपासादरम्यान, कंपन्यांनी नियमांचे उल्लंघन केल्याचे स्पष्ट झाले, त्यामुळे RBI ने ही मोठी कारवाई केली.
RBI च्या कारवाईमुळे काय परिणाम होतील?
RBI ने घेतलेली ही कारवाई बँकिंग आणि वित्तीय क्षेत्रातील पारदर्शकता आणि शिस्त राखण्याच्या दिशेने मोठे पाऊल आहे. अशा कठोर कारवाईमुळे इतर वित्तीय संस्थांना नियमांचे पालन करण्यासाठी प्रोत्साहन मिळेल. ग्राहकांच्या दृष्टीने पाहता, या कारवाईचा त्यांच्या बँकिंग व्यवहारांवर थेट परिणाम होणार नाही. मात्र, या घटनांमुळे वित्तीय संस्थांवर विश्वासार्हतेचा प्रश्न निर्माण होऊ शकतो.
RBI कडून भविष्यात अशा कारवाईची शक्यता
RBI नियमितपणे बँकिंग आणि वित्तीय संस्थांवर लक्ष ठेवते. ग्राहकांची सुरक्षितता, पारदर्शक व्यवहार आणि नियमांचे काटेकोर पालन व्हावे यासाठी RBI अशा कारवाया करत असते. भविष्यात अशाच प्रकारे नियमभंग करणाऱ्या इतर बँका आणि वित्तीय संस्थांवरही दंडात्मक कारवाई होऊ शकते.
