पावसाळ्यात दमट आणि ओले वातावरणामुळे जंतूंचा प्रसार झपाट्याने होतो, ज्यामुळे कावीळ (हेपटायटिस) सारख्या विषाणूजन्य आजारांचा धोका वाढतो. दूषित पाणी, अस्वच्छ अन्न, आणि संसर्गजन्य रुग्णांच्या संपर्कात येणे यामुळे कावीळ होण्याची शक्यता जास्त असते. घुलेवाडी ग्रामीण रुग्णालयाचे वैद्यकीय अधिकारी डॉ. संदीप कचेरिया यांनी सांगितले की, पावसाळ्यात स्वच्छतेवर विशेष लक्ष देणे गरजेचे आहे, अन्यथा कावीळसारखे गंभीर आजार जिवाला धोका निर्माण करू शकतात. यामुळे पावसाळ्यात कावीळ टाळण्यासाठी योग्य ती खबरदारी घेणे अत्यंत महत्त्वाचे आहे.
कावीळचे कारणे
कावीळ हा विषाणूजन्य आजार असून, तो प्रामुख्याने दूषित पाणी आणि अन्नाद्वारे पसरतो. पावसाळ्यातील दमट वातावरणामुळे जंतूंची वाढ जलद गतीने होते, ज्यामुळे हेपटायटिस-ए आणि हेपटायटिस-सी या प्रकारच्या कावीळीचा धोका वाढतो. बाहेरचे उघडे अन्न, शिळे अन्नपदार्थ, आणि दूषित पाणी पिणे यामुळे हा आजार पसरतो. तसेच, संसर्गित व्यक्तीच्या संपर्कात येणे किंवा अस्वच्छ परिस्थितीत राहणे यामुळेही कावीळ होऊ शकते. शरीरात बिलीरुबिन नावाचा पदार्थ जमा झाल्याने त्वचा, डोळे आणि नखे पिवळी पडतात, जे कावीळीचे प्रमुख लक्षण आहे.
कावीळीची लक्षणे
कावीळीची लक्षणे सहज ओळखता येतात, परंतु त्याकडे दुर्लक्ष केल्यास गंभीर परिणाम होऊ शकतात. मळमळ, उलट्या होणे, डोळे आणि नखे पिवळे पडणे, लघवीचा रंग गडद पिवळा होणे, पोटदुखी, पोटाला सूज येणे, थकवा जाणवणे, भूक कमी होणे आणि वजन कमी होणे ही कावीळीची प्रमुख लक्षणे आहेत. ही लक्षणे दिसल्यास तातडीने वैद्यकीय तपासणी करणे आवश्यक आहे. पावसाळ्यात हे लक्षणे अधिक तीव्रतेने दिसून येतात, कारण या काळात जंतूंचा प्रसार जलद होतो. लहान मुले आणि वृद्ध व्यक्तींना याचा धोका जास्त असतो, त्यामुळे त्यांची विशेष काळजी घ्यावी.
कावीळ टाळण्यासाठी काळजी
पावसाळ्यात कावीळ टाळण्यासाठी स्वच्छता आणि खबरदारी घेणे अत्यंत गरजेचे आहे. बाहेरचे अन्नपदार्थ, विशेषतः उघड्यावरील किंवा शिळे अन्न खाणे टाळावे. पिण्याचे पाणी नेहमी स्वच्छ आणि निर्जंतुक असावे. पाणी उकळून किंवा फिल्टर करून प्यावे. घरात आणि आजूबाजूच्या परिसरात स्वच्छता राखावी, जेणेकरून जंतूंचा प्रसार होणार नाही. डासांचा प्रादुर्भाव टाळण्यासाठी मच्छरदाणी आणि कीटकनाशकांचा वापर करावा. तसेच, संसर्गित व्यक्तींच्या संपर्कात येणे टाळावे. पावसाळ्यात रस्त्यावरील खाद्यपदार्थ आणि पाणी यांचा वापर टाळल्यास टायफॉईड, गॅस्ट्रो आणि कावीळ यांसारख्या आजारांचा धोका कमी होतो.
वैद्यकीय उपचार
कावीळ झाल्यास तातडीने डॉक्टरांचा सल्ला घेणे गरजेचे आहे. डॉ. संदीप कचेरिया यांनी सांगितले की, कावीळीवर वैद्यकीय उपचार न घेता स्वतःहून औषधे घेणे धोकादायक ठरू शकते. चुकीच्या औषधांमुळे कावीळ वाढण्याची शक्यता असते, ज्यामुळे यकृताला गंभीर इजा होऊ शकते आणि जिवाला धोका निर्माण होऊ शकतो. कावीळीचे निदान लवकर होणे आवश्यक आहे, ज्यासाठी रक्त तपासणी आणि यकृत कार्य तपासणी (लिव्हर फंक्शन टेस्ट) केली जाते. योग्य उपचार आणि विश्रांतीमुळे कावीळ नियंत्रणात येऊ शकते, परंतु दुर्लक्ष केल्यास गुंतागुंत वाढते.
