Medicinal Plant Farming : रस्त्याच्या कडेला, तुम्हाला अनेकदा मध्यम आकाराच्या लहान पानांचे सावलीचे झाड दिसेल, ते सिरीसचे झाड असते. आपल्या महाराष्ट्रात त्याला चिचोळा या नावानेदेखील ओळखले जाते. ज्याबद्दल फार कमी लोकांना माहिती असेल.
कडुलिंबाचे फायदे सर्वांनाच माहित आहेत, पण सिरीसच्या झाडाची (Medicinal Crop) फुले, साल, बिया, पाने आणि मुळांमध्ये औषधी गुणधर्म आढळतात हे तुम्हाला माहीत आहे का? याचा उपयोग अनेक औषधे बनवण्यासाठी केला जातो.
अशा परिस्थितीत शेतातील बांधावर लागवड करून शेतकरी अतिरिक्त उत्पन्न (Farmer Income) मिळवू शकतात. तसेच, पशुखाद्य म्हणून ते प्राण्यांसाठी पोषक अन्न देखील आहे. सिरीसचे झाड (Tree Farming) खूप छायादार असते, म्हणून ते चहा/कॉफीच्या बागांमध्ये सावलीसाठी लावले जाते. Siris चे वैज्ञानिक नाव Albizia lebbeck आहे.
सिरीसच्या झाडासाठी उपयुक्त हवामान
सिरिसचे झाड उष्ण आणि कोरड्या हवामानात चांगले वाढते. ज्या भागात उन्हाळ्यात तापमान 48-52 अंश असते आणि हिवाळ्यात सामान्य असते, म्हणजेच फारशी थंड नसते, अशा हवामानात सिरिसची झाडे चांगली वाढतात. काळी आणि खोल चिकणमाती जमीन सिरीसच्या लागवडीसाठी योग्य आहे.
सिरीसच्या लागवडीसाठी (Farming) योग्य निचरा व्यवस्था असणे देखील आवश्यक आहे, तरच त्यांचा आकार मोठा आहे. सिरीसचे बरेच प्रकार आहेत, परंतु सर्वात सामान्यपणे वापरले जाणारे रेड सिरिस, ब्लॅक सिरिस आणि व्हाईट सिरिस आहेत.
याच्या झाडाला एप्रिल-मे महिन्यात पांढरी व पिवळी फुले येण्यास सुरुवात होते. ऑगस्टपर्यंत शेंगाही विकसित होतात. ऑक्टोबरपर्यंत बीन्सचा रंग हिरवा होतो. ऑक्टोबर किंवा नोव्हेंबरच्या अखेरीस ते पिवळे होते. शेंगा जानेवारी-फेब्रुवारीमध्ये पिकण्यासाठी तयार होते. यावेळी ते बिया काढून तोडून उन्हात वाळवता येतात. या बियांवर कीटकनाशक रसायनांनी प्रक्रिया केल्यानंतर त्यांना हवाबंद डब्यात ठेवली जतात.
पौष्टिक चारा
सिरीसच्या पानांचा उपयोग पशुधनासाठी पौष्टिक चारा म्हणूनही केला जातो. याच्या पानांमध्ये प्रथिने, फायबर, कॅल्शियम, नायट्रोजन, फॉस्फरस, सेल्युलोज, सिलिका इ. 6 बाय 6 आणि 8 बाय 8 मीटर अंतरावर लागवड करावी. त्याची वेळोवेळी छाटणी केली पाहिजे. यातून एक हेक्टरमधून 40 ते 50 क्विंटल पौष्टिक सुका चारा मिळू शकतो.
लाकूड मौल्यवान असते
सिरीस लाकूड खूप मौल्यवान आणि महत्वाचे आहे. कागद, फर्निचर बनवण्यापासून ते घराच्या इतर सजावटीच्या वस्तू बनवण्यासाठी त्याच्या लाकडाचा वापर केला जातो. याच्या लाकडाचा वापर घरातील खिडक्या, दरवाजे, दाराच्या चौकटी आणि तुळई बनवण्यासाठी केला जातो.
टेनिस रॅकेटसाठी हँडल आणि कोरीव काम करण्यासाठी देखील सिरिस लाकडाचा वापर केला जातो. सिरीसची पानेही उत्तम खत म्हणून काम करतात. अशा स्थितीत शेताच्या काठावर लावल्यास जमीन सुपीक होईल. त्याची पाने खाली पडतात आणि कुजतात आणि उत्कृष्ट खत बनतात.
