श्रीरामपूर तालुक्यातील टाकळीभान ग्रामपंचायतीने आरोग्यदायी व पर्यावरणपूरक पाऊल उचलत कागदी कप व प्लास्टिक कपांवर १४ जानेवारी २०२५ (मकरसंक्रांती) पासून पूर्णपणे बंदी घातली आहे. या निर्णयाचे जिल्ह्यातून कौतुक होत असून, या नियमाचे उल्लंघन करणाऱ्यांवर कठोर दंडात्मक कारवाई करण्यात येणार आहे. वाढत्या कर्करोग आणि इतर दुर्धर आजारांच्या पार्श्वभूमीवर हा निर्णय आरोग्य व पर्यावरणाच्या दृष्टीने अत्यंत महत्त्वाचा ठरत आहे.
बंदी घालण्याचे प्रमुख कारण: कॅन्सरचा धोका
ग्रामपंचायत पदाधिकाऱ्यांनी दिलेल्या माहितीनुसार, कागदी व प्लास्टिक कपांमध्ये गरम पेये ठेवताना बीपीए (BPA) आणि मायक्रो प्लास्टिक वितळू लागतात. हे घटक शरीरात गेल्यामुळे कॅन्सर आणि इतर आरोग्यविषयक समस्या निर्माण होण्याची शक्यता वाढते. विशेषतः, कागदी कप बनवताना आतल्या बाजूला प्लास्टिकची पातळ थर असतो. गरम चहा किंवा पाणी आल्यावर हा थर वितळतो आणि पेयाद्वारे शरीरात प्रवेश करतो. यामुळे लहान मुलांपासून ते वृद्धांपर्यंत सर्वांच्याच आरोग्याला धोका निर्माण होऊ शकतो.
व्यापाऱ्यांसाठी दंडाची नियमावली
टाकळीभान ग्रामपंचायतीने बनवलेल्या नियमानुसार, चहा किंवा इतर गरम पेये विक्री करणाऱ्या व्यवसायिकांनी हे कप वापरत असल्याचे आढळून आले तर पुढीलप्रमाणे दंड आकारला जाईल:
- प्रथम उल्लंघन – ५०० रुपये दंड
- दुसरे उल्लंघन – १००० रुपये दंड
- तिसरे उल्लंघन – १५०० रुपये दंड
जर कोणी वारंवार या आदेशाचे उल्लंघन करत असेल, तर संबंधितांचे व्यवसाय परवाने रद्द करण्यात येतील. ही कारवाई सुनिश्चित करण्यासाठी स्थानिक पोलिस प्रशासन व आरोग्य विभागाला देखील सूचना देण्यात आल्या आहेत.
घरगुती वापरावरही बंधन
गावातील नागरिकांनी देखील कागदी व प्लास्टिक कपांचा वापर टाळावा असा आग्रह ग्रामपंचायतीने केला आहे. घरगुती कार्यक्रम, मेजवान्या किंवा सण-उत्सवाच्यावेळी कागदी किंवा प्लास्टिक कप टाळून स्टील, काचेचे किंवा पर्यावरणपूरक साहित्य वापरण्याचे आवाहन करण्यात आले आहे. त्यामुळे लहान मुलांपासून ते वृद्धांपर्यंत सर्वच जण आरोग्यदृष्ट्या सुरक्षित राहतील आणि पर्यावरणाचाही समतोल राखला जाईल.
व्यवसायिकांसोबत बैठक, उपाययोजना
बंदी लागू करण्याआधी ग्रामपंचायत कार्यालयात सर्व चहा विक्रेते व दुकानदारांसोबत बैठक घेण्यात आली. या बैठकीत व्यवसायिकांना कागदी कप व प्लास्टिक कपांच्या दुष्परिणामांबद्दल माहिती देण्यात आली. व्यावसायिकांना शाश्वत पर्याय म्हणून स्टील, काचेचे ग्लास किंवा इतर पर्यावरणपूरक साहित्य वापरण्यास प्रोत्साहन देण्यात आले.
- बँका, पतसंस्था, शाळा, शासकीय कार्यालये यांसारख्या ठिकाणी, घरपोच चहा देताना देखील या कपांचा वापर होणार नाही, याची दक्षता घ्यावी अशी विनंती ग्रामपंचायतीने केली आहे.
- याकरता ग्राहकांसाठी दुकानदारांनी काही जास्त ग्लास ठेवावे असा सल्लाही देण्यात आला आहे, जेणेकरून व्यवसायिकांच्या उत्पन्नावर परिणाम न होता आरोग्य आणि पर्यावरण संरक्षित होईल.
ग्रामपंचायतीच्या निर्णयाचे स्वागत
गावातील अनेक युवक, महिला बचत गट व पर्यावरणप्रेमी यांनी ग्रामपंचायतीच्या या निर्णयाचे स्वागत केले आहे.
- युवक मंडळे स्वयंस्फूर्तीने गावात फिरून कागदी व प्लास्टिक कपांच्या दुष्परिणामाबद्दल माहितीपत्रक वितरित करत आहेत.
- महिला बचत गट देखील घरोघरी जाऊन स्वयंपाकघरात प्लास्टिकचा वापर टाळण्याबाबत मार्गदर्शन करत आहेत.
आरोग्यदायी पर्यायांचा स्वीकार करा” – सरपंच
ग्रामपंचायत सरपंच अर्चना रणनवरे, उपसरपंच कान्हा खंडागळे, ग्रामविकास अधिकारी आर. एफ. जाधव यांच्यासह सर्व सदस्यांनी एकत्रितपणे हा निर्णय घेतला आहे. सरपंचांनी आवाहन केले की, “कागदी व प्लास्टिक कपांना टाळून आरोग्यदायी पर्याय स्विकारणे ही काळाची गरज आहे. तांब्याचे, स्टीलचे किंवा काचेचे ग्लास वापरा व आपल्या कुटुंबाचे आरोग्य सुरक्षित ठेवा.”
जिल्ह्यातून सकारात्मक प्रतिसाद
टाकळीभान ग्रामपंचायतीचा हा निर्णय इतर गावांनाही प्रेरित करत आहे. काही प्रमुख सामाजिक संस्था व इतर ग्रामपंचायती यांनी देखील या पावलाचे अनुकरण करण्याची इच्छा व्यक्त केली आहे. जिल्हा परिषद व आरोग्य विभागानेही टाकळीभानच्या या आरोग्यपूर्ण व पर्यावरणपूरक निर्णयाचे कौतुक केले आहे.
