Farmer succes story: शेती व्यवसायात (Farming) काळाच्या ओघात बदल केला तर निश्चितच शेतीतून चांगला बक्कळ पैसा कमावला जाऊ शकतो. यासाठी शेतकरी बांधवांना (Farmer) फार कष्ट करावे लागतात शिवाय योग्य नियोजनाची सांगड घालावी लागते.
शेतीमध्ये नवनवीन प्रयोग केले आणि प्रयोगाला योग्य नियोजनाची सांगड घातली तर काय घडू शकते याचे एक उत्तम उदाहरण समोर आला आहे राजस्थान (Rajsthan) राज्याच्या सीकर जिल्ह्यातून. जिल्ह्यातील मौजे झिगर बडी येथे वास्तव्यास असणाऱ्या एका महिला शेतकऱ्याने शेती क्षेत्रात काळाच्या ओघात बदल करून लाखो रुपये कमावण्याची किमया साधली आहे.
संतोष पाचर असं या महिला शेतकऱ्याचे नाव आहे. खरं पाहता संतोष या महिलेने फक्त आठवीपर्यंत शिक्षण घेतले आहे. मात्र असे असले तरी संतोष यांना नेहमी काहीतरी नवीन करण्याची इच्छा होती. एवढंच नाही परिसरातील इतर शेतकऱ्यांप्रमाणे संतोषलाही आपला माल बाजारपेठेत सर्वोत्तम भावात विकला जावा त्याची गुणवत्ता चांगली असावी अशी इच्छा होती. 2002 पासून ती आपल्या 30 बिघा जमिनीवर सेंद्रिय पद्धतीने गाजर (Carrot Farming) आणि इतर पारंपारिक पिके घेत आहे.
संतोष सांगतात की, पूर्वी तिच्या शेतात उगवलेली गाजरं खूप बारीक आणि वाकडी दिसत होती. त्यामुळे बाजारपेठेतील ग्राहकांनी गाजर खरेदी करण्यात फारसा रस दाखवला नसल्याने त्याचा थेट परिणाम त्यांच्या उत्पन्नावर होत होता. अशा परिस्थितीत ते मोठ्या हालाखीत जगत होते. पण त्यानंतर संतोषने त्याच्या शेतीत काही प्रयोग करायला सुरुवात केली, ज्यामुळे त्याच्या उत्पादनाचा दर्जा तर सुधारलाच पण गाजर पिकवण्याच्या त्याच्या नवीन तंत्राचेही खूप कौतुक झाले. या कामासाठी त्यांना तीन लाख रुपयांचे बक्षीस आणि राष्ट्रपती पुरस्कारही जाहीर झाला आहे.
संतोष सांगतात की, सुरवातीला तिला आणि तिच्या पतीला निकृष्ट दर्जाच्या उत्पादनावर उपाय नव्हता. पण नंतर शेतीबद्दल चांगले ज्ञान मिळावे आणि आपल्या समस्यांवर उपाय शोधता यावेत या अपेक्षेने राज्य सरकारने आयोजित केलेल्या कृषी मेळ्यांमध्ये सहभागी होऊ लागले. यामुळे त्यांना शेतीचे अधिक पैलू शिकण्यास मदत मिळाली. कृषी मेळाव्यातून आणि तज्ज्ञांशी संवाद साधून संतोषला अनेक नवीन माहिती मिळाली. संतोषला कळले की गाजराचे उत्पादन कमी होण्याचे कारण निकृष्ट दर्जाच्या बियाण्यांचा वापर आहे.
संतोषने स्वतः ही समस्या सोडवण्याचे ठरवले आणि परागीकरणाचे नवीन तंत्र राबविण्याचा निर्णय घेतला. या अनुषंगाने संतोषने 15 मि.ली. मध 5 मिली. तूप गाजर बियांमध्ये मिसळले आणि थेट सूर्यप्रकाश नसलेल्या ठिकाणी सुकविण्यासाठी ठेवले.
महिला शेतकरी संतोष सांगते की, तिच्या गाजराच्या नवीन जातीचे उत्पादन 75 दिवसांत मिळते, जे आधीच्या बियाण्यांपेक्षा सुमारे 15 दिवस कमी आहे. नवीन जाती लवकर उगवतात आणि 1.5 ते 2.5 फूट आकाराच्या असतात.
संतोष आणि त्यांच्या पतीने नवीन जातीचे बियाणे शेजारच्या शेतकऱ्यांना दाखवले, त्यांनी गुणवत्तेचे कौतुक केले. त्या सांगतात की त्यांनी राज्याच्या कृषी अधिकार्‍यांना यातील काही बिया दाखवल्या, त्यांनी त्याची कसून तपासणी केली आणि शेवटी बियाणे पूर्णपणे नवीन वाण असल्याचे घोषित केले. या महिला शेतकऱ्याने त्याला SPL 101 असे नाव दिले आहे. या दोघांनी गाजर विकायला सुरुवात केली आणि बियांपासून रोपे वाढवण्यासाठी रोपवाटिकाही सुरू केली आहे. सध्या ते पूर्वीपेक्षा 1.5 पट जास्त नफा कमवत आहेत.
जुन्या, निकृष्ट दर्जाच्या बियाण्यांपासून संतोष आणि त्यांचे पती वार्षिक सुमारे दीड लाख रुपये कमवत होते. पण आज ते या नवीन गाजराच्या जातीतून वर्षाला सुमारे 20 लाख रुपये कमावत आहेत. म्हणजेच त्यांच्या उत्पन्नात 20 पट वाढ झाली आहे. 2013 आणि 2017 मध्ये त्यांना त्यांच्या नाविन्यपूर्ण शोधासाठी राष्ट्रपती पुरस्कारही मिळाला होता. तेव्हापासून संतोषने राज्यातील 7,000 हून अधिक शेतकऱ्यांना सेंद्रिय पद्धतीने गाजर पिकवण्याचे प्रशिक्षण दिले आहे. संतोषच्या अनेक वर्षांच्या प्रयत्नांमुळे आज हजारो लोकांना मदत होत आहे. निश्चितचं संतोष यांचे हे यश इतर शेतकऱ्यांना प्रेरणा देणारे आहे.
