Viral News : जगात अशा अनेक गोष्टी असतात ज्यावर आपला सहजासहजी विश्वास बसत नाही. पृथ्वीवर आपल्याला जैवविविधता पाहायला मिळते. येथे विविध प्रकारचे प्राणी, पक्षी, झाडे, झूडपे अस्तित्वात आहेत. मात्र जगात असेही काही प्राणी आहेत जे फारच वेगळे आहेत. जगात असाही एक प्राणी आहे जो चक्क तोंडातून पिल्लांना जन्म देतो. खरेतर, जगभरातील विविध प्राणी विविध प्रकारच्या पुनरुत्पत्तीच्या पद्धती वापरतात. काही प्राणी अंडी घालतात, तर काही थेट जिवंत पिल्लांना जन्म देतात. पण, एक असा अनोखा प्राणी आहे जो तोंडाने पिल्लांना जन्म देतो.
हे ऐकून कोणालाही आश्चर्य वाटू शकते, कारण सामान्यतः जन्म देण्याची प्रक्रिया गर्भाशयाशी संबंधित असते. पण, गॅस्ट्रिक-ब्रोडिंग फ्रॉग जातीचा बेडूक चक्क तोंडातून पिल्लांना जन्म देतो. कदाचित तुमच्या यावर विश्वास बसणार नाही मात्र पृथ्वीवर असा सुद्धा एक प्राणी होता. हा बेडूक जो निसर्गातील सर्वात दुर्मिळ आणि विलक्षण पुनरुत्पत्ती करणाऱ्या प्राणी म्हणून ओळखला जातो. दरम्यान आज आपण याचं बेडकाची सविस्तर माहिती जाणून घेण्याचा प्रयत्न करणार आहोत.
गॅस्ट्रिक-ब्रोडिंग फ्रॉगची ओळख
गॅस्ट्रिक-ब्रोडिंग फ्रॉग हा बेडकांच्या एका दुर्मिळ प्रजातींपैकी एक आहे, जो ऑस्ट्रेलियातील क्वीन्सलँडच्या काही जंगलांमध्ये आढळत असे. या बेडकाची दोन ज्ञात प्रजाती होत्या. सदर्न गॅस्ट्रिक-ब्रोडिंग फ्रॉग (Rheobatrachus silus) अन नॉर्दर्न गॅस्ट्रिक-ब्रोडिंग फ्रॉग (Rheobatrachus vitellinus). ही प्रजाती 1980 च्या दशकाच्या मध्यात नामशेष झाली. याची प्रमुख ओळख म्हणजे याची पुनरुत्पत्ती करण्याची अनोखी प्रक्रिया, जिथे मादी आपल्या पोटात अंडी गिळते आणि तोंडाने पिल्लांना जन्म देते. आता या जातीचा बेडूक पृथ्वीवर कुठे दिसत नाही. आता आपण या जातीचा बेडूक पिलांना तोंडातून कसा जन्म देतो आणि ही जात नामशेष का झाली याची माहिती पाहूयात.
हा बेडूक तोंडाने पिल्लांना कसा जन्म देतो?
गॅस्ट्रिक-ब्रोडिंग फ्रॉग इतर बेडकांप्रमाणे पाण्यात अंडी घालत असतो. मात्र, या अंड्यांना उबवण्यासाठी वेगळ्या पद्धतीचा अवलंब करतो. मादी बेडूक आपली अंडी स्वतःच्या तोंडाने गिळते आणि ती तिच्या पोटात ठेऊन त्यांना विकसित होऊ देते. ही प्रक्रिया सुरू झाल्यावर मादीच्या शरीरात काही विलक्षण जैविक बदल होतात. सामान्यतः, कोणतेही अन्न पोटात गेल्यावर गॅस्ट्रिक आम्ल त्याचे पचन करण्याचे काम करते. मात्र, या बेडकाच्या पचनसंस्थेतील गॅस्ट्रिक आम्ल तयार होणे पूर्णतः थांबते, ज्यामुळे अंडी सुरक्षित राहतात.
सुमारे 6 आठवड्यांपर्यंत अंडी तिच्या पोटातच वाढत असतात. या काळात मादी काहीही खाऊ शकत नाही, कारण तिच्या पचनसंस्थेची सर्व प्रक्रिया थांबलेली असते. अंडी विकसित होत जाऊन बेडकाच्या पिल्लांमध्ये बदलतात आणि योग्य वेळ येताच मादी आपल्या तोंडातून नवजात पिल्लांना बाहेर सोडते. ही प्रक्रिया जणू काही उलटी केल्यासारखी दिसते, पण प्रत्यक्षात ती एक नैसर्गिक जन्मप्रक्रिया असते. एकावेळी 25 पर्यंत पिल्ले जन्माला येऊ शकतात.
गॅस्ट्रिक-ब्रोडिंग फ्रॉग नामशेष कसा झाला?
गॅस्ट्रिक-ब्रोडिंग फ्रॉग क्वीन्सलँडच्या जंगलांमध्ये मोठ्या संख्येने आढळत असे. मात्र, 1980 च्या दशकाच्या मध्यापर्यंत या बेडकांची संख्या झपाट्याने घटू लागली आणि काही वर्षांतच ही प्रजाती नामशेष झाली. वैज्ञानिकांनी त्याच्या विलुप्ततेमागील काही महत्त्वाची कारणे शोधून काढली आहेत.
हवामान बदल – वाढते तापमान आणि जंगलतोड यामुळे या बेडकांच्या नैसर्गिक अधिवासावर गंभीर परिणाम झाला.
किट्रिड जंतुसंसर्ग (Chytrid Fungus Infection) – हा बुरशीजन्य संसर्ग अनेक बेडकांच्या प्रजातींना प्रभावित करत असून, यामुळे गॅस्ट्रिक-ब्रोडिंग फ्रॉग मोठ्या प्रमाणावर मरण पावले.
मानवी हस्तक्षेप – जंगलतोड, जलप्रदूषण आणि पर्यावरणातील बदलांमुळे हे बेडूक नष्ट होऊ लागले.
शास्त्रज्ञ हे बेडूक पुन्हा जिवंत करू शकतील का?
नवीन जैवतंत्रज्ञानाच्या मदतीने वैज्ञानिक विलुप्त प्रजातींना पुन्हा जिवंत करण्यासाठी प्रयोग करत आहेत. “डी-एक्सटिंक्शन” (De-extinction) या तंत्रज्ञानाचा वापर करून, वैज्ञानिक गॅस्ट्रिक-ब्रोडिंग फ्रॉगच्या पेशींमधून (Cells) नवीन बेडूक विकसित करण्याचा प्रयत्न करत आहेत.
2013 मध्ये सिडनी विद्यापीठातील संशोधकांनी या बेडकाच्या काही पेशींना कृत्रिमरित्या पुनरुज्जीवित करण्याचा प्रयोग केला आणि काही प्रमाणात यश मिळवले. भविष्यात जर हे प्रयोग यशस्वी झाले, तर ही विलुप्त झालेली प्रजाती पुन्हा अस्तित्वात येऊ शकते.
या बेडकाच्या पुनरुत्पत्ती प्रक्रियेचे वैज्ञानिक महत्त्व
गॅस्ट्रिक-ब्रोडिंग फ्रॉगच्या अनोख्या पुनरुत्पत्ती प्रक्रियेवरून वैज्ञानिकांना काही महत्त्वाचे निष्कर्ष मिळाले आहेत –
मानवी पचनसंस्थेवर संशोधन – गॅस्ट्रिक आम्ल नियंत्रित करण्याच्या प्रक्रियेचा अभ्यास करून वैज्ञानिकांना काही नवे वैद्यकीय उपचार शोधण्यास मदत होऊ शकते.
औषधनिर्मितीतील नवे शोध – पचनासंबंधी विविध आजारांवर उपचार शोधण्यासाठी या बेडकाच्या जैविक संरचनेचा अभ्यास उपयुक्त ठरू शकतो.
विलुप्त प्रजातींचे पुनरुज्जीवन – जर हे बेडूक पुन्हा अस्तित्वात आणता आले, तर इतरही नामशेष प्रजाती जसे की मॅमथ किंवा काही प्रकारचे पक्षी पुन्हा जिवंत करता येऊ शकतात.
निसर्गातील अद्भुतता आणि भविष्यातील शक्यता
गॅस्ट्रिक-ब्रोडिंग फ्रॉग हा पृथ्वीवरील सर्वात विलक्षण प्राण्यांपैकी एक होता. त्याची तोंडातून पिल्लांना जन्म देण्याची क्षमता वैज्ञानिक दृष्टिकोनातून अत्यंत महत्त्वाची मानली जाते.
दुर्दैवाने, ही अद्भुत प्रजाती आता नष्ट झाली आहे. मात्र, वैज्ञानिक त्याच्या पुनरुज्जीवनासाठी प्रयत्नशील आहेत. भविष्यात जर हे संशोधन यशस्वी झाले, तर आपण पुन्हा या बेडकाला पाहू शकतो. अशा संशोधनामुळे केवळ प्राणीच नव्हे, तर संपूर्ण परिसंस्थेचे पुनरुज्जीवन शक्य होऊ शकते.
