तुम्हाला कधी वाटलं आहे का की आपल्या घरात सहजपणे दिसणाऱ्या, अन्नाच्या तुकड्यांवर रांगणाऱ्या मुंग्यांच्या काही प्रजाती इतक्या घातक असू शकतात की त्यांचा दंश सापाच्या विषासारखा गंभीर परिणाम करू शकतो? अनेकदा आपण साप, विंचू यांच्याबद्दल ऐकत आलो आहोत, पण मुंग्यांबाबत मात्र फार कमी माहिती असते. आज आपण अशा काही मुंग्यांबद्दल जाणून घेणार आहोत ज्या केवळ छोट्याशा दिसतात, पण त्यांचा दंश जीवघेणा ठरू शकतो.
‘बुलेट अँट’
सर्वप्रथम नाव येतं ‘बुलेट अँट’चं. दक्षिण आणि मध्य अमेरिकेत आढळणारी ही मुंगी दिसायला मोठी असते, पण खरी भिती तिच्या दंशामुळे निर्माण होते. तिचा चावाही इतका तीव्र असतो की काही जण त्याला गोळी लागल्यासारखं वेदनादायक मानतात, म्हणूनच ती ‘बुलेट अँट’ या नावाने ओळखली जाते. तिच्या विषामध्ये पोनेरेटॉक्सिन नावाचं न्यूरोटॉक्सिन असतं, जे शरीरातील स्नायूंवर तात्काळ परिणाम करतं आणि सहन न होणारी वेदना निर्माण करतं.
‘बुलडॉग अँट’
ऑस्ट्रेलियातील किनारपट्टीजवळ आढळणारी ‘बुलडॉग अँट’ ही आणखी एक धोकादायक प्रजाती. तिच्या दंशामुळे केवळ वेदनाच होत नाही, तर अनेकदा अॅनाफिलेक्टिक शॉकमुळे रुग्णाचा मृत्यूही होतो. तिच्या विषात असणारे हिस्टामाइन आणि इतर रसायने शरीरावर अतिशय वेगाने प्रतिक्रिया घडवून आणतात. ही मुंगी इतकी आक्रमक असते की थोडीशी छेड झाली तरी चावायला मागेपुढे पाहत नाही.
‘अग्नि मुंग्या’
‘अग्नि मुंग्या’ या नावाने ओळखल्या जाणाऱ्या एक प्रकारच्या लालसर-तपकिरी मुंग्या विशेषतः दक्षिण अमेरिका आणि उष्ण कटिबंधीय भागात आढळतात. यांचा दंश केवळ वेदनादायक नसतो, तर त्वचेवर फोडं निर्माण होतात आणि काही वेळा ते पुरळासारखं देखील रूप घेतं. त्यांच्या विषात पाइपरिडिनल अल्कलॉइड्स नावाचं एक रसायन असतं, जे त्वचेवर जलन आणि सूज निर्माण करतं.
‘आर्मी अँट्स’
‘लष्करी मुंग्या’ म्हणजेच ‘आर्मी अँट्स’ या गटात येणाऱ्या मुंग्या बहुतेकदा झुंडीने चाल करतात. या मुंग्या वेगवेगळ्या देशांमध्ये विशेषतः आशिया आणि अमेरिका खंडातील काही भागात आढळतात. त्यांच्या विषात फारसा धोका नसला तरी त्यांचा झुंडीने केलेला हल्ला एकाच वेळी अनेक चाव्यांमुळे अतिशय वेदनादायक ठरतो. अनेकदा त्यांच्या हल्ल्यामुळे स्थानिक जीवसृष्टीत हाहाकार उडतो.
‘मॅरिकोपा हार्वेस्टर अँट’
आणखी एक कमालीची घातक प्रजाती म्हणजे ‘मॅरिकोपा हार्वेस्टर अँट’. अमेरिकेच्या नैऋत्य भागात आढळणाऱ्या या मुंग्या दिसायला अगदी सामान्य वाटतात, पण त्यांचा दंश विंचूच्या चाव्यासारखा वेदनादायक असतो. त्यांच्या विषामध्ये जटिल प्रथिने आणि कॅलिसेस नावाचे रसायन असते, जे शरीरात खोलवर परिणाम करतात. विशेषतः ज्यांना अॅलर्जीची तक्रार असते, त्यांच्यासाठी या मुंग्या जीवघेण्या ठरू शकतात.
थोडक्यात काय, तर साप किंवा विंचूसारखे मोठे आणि भयावह जीव पाहिल्यावरच धोका ओळखता येतो असं नाही. कधीकधी आपल्या पायाखालून फिरणाऱ्या मुंग्यांसारखे छोटे जीवही किती धोकादायक असू शकतात, हे माहितीच्या अभावामुळे आपल्या लक्षातच येत नाही. त्यामुळेच, जंगलांमध्ये, परदेश प्रवासात किंवा अगदी आपल्या परिसरात अशा मुंग्यांचा वावर आढळल्यास काळजी घेणे, आणि शक्य असल्यास दूर राहणे, हेच शहाणपणाचं ठरेल.
