भारतात 100 रुपये ही रक्कम अनेकदा फारशी मोठी वाटत नाही. शंभर रुपये आपण चहा आणि स्नॅक्ससाठी किंवा किराणा सामानाच्या छोट्या खरेदीसाठी सहज खर्च करतो. पण हीच 100 रुपयांची नोट जर तुम्ही खिशात घेऊन इराणमध्ये गेलात, तर तिचे मूल्य इतके जास्त वाढते की अनेकांना आश्चर्य वाटते. भारत आणि इराणमधील चलनमूल्यांच्या तफावतीमुळे हे चित्र निर्माण होते.
भारताचे अधिकृत चलन “रुपया” आहे, तर इराणमध्ये “रियाल” हे चलन वापरले जाते. विशेष म्हणजे, इराणी रियाल हे सध्या जगातील सर्वात कमकुवत चलनांपैकी एक मानले जाते. त्यामागे देशातील दीर्घकालीन आर्थिक अस्थिरता, आंतरराष्ट्रीय निर्बंध आणि महागाई दरातील प्रचंड वाढ हे महत्त्वाचे घटक आहेत.
भारतीय रुपयाचे इराणमधील मूल्य
सध्या, 1 भारतीय रुपया जवळपास 488 ते 501 इराणी रियालच्या बरोबरीचा आहे. म्हणजेच, जर तुम्ही 100 रुपये घेऊन इराणमध्ये गेलात, तर त्याचे मूल्य थेट 48,000 ते 50,000 रियालपर्यंत पोहोचते. ही आकडेवारी केवळ चलनाच्या मूल्यातील तफावत दर्शवत नाही, तर त्या देशातील आर्थिक परिस्थितीचा आरसाही ठरते.
मात्र, हे लक्षात घेणे गरजेचे आहे की एवढे रियाल मिळाले तरी त्यातून तिथे फार मोठी खरेदी करता येईलच असे नाही. कारण इराणमध्ये वस्तूंचे आणि सेवांचे दरसुद्धा त्या चलनमूल्याच्या प्रमाणातच ठरतात. त्यामुळे 50,000 रियालमध्ये भारतात मिळणाऱ्या 100 रुपयांच्या वस्तूंचा खरेदी अनुभव मिळतोच असे नाही.
इराणी मूल्य घसरण्यामागील कारणे
इराणी रियालचे मूल्य इतके घसरण्यामागे अनेक आर्थिक कारणे आहेत. देशाच्या आंतरराष्ट्रीय व्यापारावर लादलेले निर्बंध, तेलविक्रीवरील अवलंबित्व आणि वाढती महागाई ही त्यामागची प्रमुख कारणे मानली जातात. या सर्वांचा थेट परिणाम त्यांच्या चलनावर झाला आहे.
याउलट, भारतात जर कोणी 100 इराणी रियाल घेऊन आला, तर त्याचे मूल्य केवळ 0.21 रुपये इतकेच असेल. ही तुलना पाहता, भारतीय रुपया इराणच्या तुलनेत किती स्थिर आणि मजबूत आहे, हे लक्षात येते.
