अहिल्यानगर जिल्ह्यातील पैलवानांचे गाव! राज्यभर फड गाजवणारे पैलवान येतात इथून

Ahilyanagar News: नेवासे- तालुक्यातील जेऊर हैबती हे गाव केळी उत्पादनाबरोबरच कुस्तीच्या समृद्ध परंपरेसाठी संपूर्ण महाराष्ट्रात प्रसिद्ध आहे. गेल्या ५० वर्षांपासून या गावाने कुस्तीच्या फडात आपले नाव कोरले असून, वर्धा, बीड यासारख्या ठिकाणी झालेल्या कुस्ती परिषदांमध्ये जेऊरच्या मल्लांनी आपली छाप पाडली आहे. रिंधे कुटुंबाच्या तीन पिढ्यांनी कुस्तीची परंपरा जपली असून, गावात शिवशंभो आणि तिरमल वस्तीवरील व्यायामशाळांमधून नव्या पिढीतील पहिलवान घडत आहेत. याशिवाय, गावाचा १०० टक्के शिवार बागायती असून, केळी उत्पादनातही हे गाव अग्रेसर आहे. माहूरगडापर्यंत प्रसिद्ध असलेली जेऊरची केळी आणि कुस्तीची परंपरा यामुळे हे गाव एक अनोखी ओळख निर्माण करत आहे. 

कुस्तीची समृद्ध परंपरा

जेऊर हैबती हे गाव गेल्या ५० वर्षांपासून कुस्तीच्या परंपरेसाठी प्रसिद्ध आहे. गावातील रिंधे कुटुंबाने या परंपरेला विशेष महत्त्व प्राप्त करून दिले. माजी सरपंच प्रल्हाद रिंधे यांनी १९६० आणि १९७० च्या दशकात कुस्तीच्या फडात आपली छाप पाडली. त्यांच्यापूर्वी त्यांचे वडील तुकाराम रिंधे हे नामवंत मल्ल होते, तर प्रल्हाद यांचे बंधू ज्ञानेश्वर आणि मुलगा दिगंबर रिंधे यांनीही कुस्ती क्षेत्रात नाव कमावले. दिगंबर रिंधे सध्या गावातील रिंधे वस्तीवरील शिवशंभो व्यायामशाळा चालवतात, जिथे नव्या पिढीतील पहिलवानांना प्रशिक्षण दिले जाते. याशिवाय, तिरमल वस्तीवरही एक व्यायामशाळा आहे, जिथे लहान-मोठे सुमारे ५० पहिलवान कुस्तीचे प्रशिक्षण घेतात. वर्धा आणि बीड येथील कुस्ती परिषदांमध्ये जेऊरच्या मल्लांनी आपली वीरता दाखवली, ज्यामुळे गावाची ख्याती राज्यभर पसरली आहे.

व्यायामशाळा आणि पहिलवानांची निर्मिती

जेऊर हैबती गावात कुस्तीला प्रोत्साहन देण्यासाठी दोन प्रमुख व्यायामशाळा कार्यरत आहेत: रिंधे वस्तीवरील शिवशंभो व्यायामशाळा आणि तिरमल वस्तीवरील व्यायामशाळा. या तालमींमध्ये लहान मुलांपासून तरुणांपर्यंत सर्व वयोगटांतील पहिलवान प्रशिक्षण घेतात. दिगंबर रिंधे यांच्या मार्गदर्शनाखाली शिवशंभो व्यायामशाळेत नियमित व्यायाम, आहार आणि कुस्तीच्या तंत्रांचे प्रशिक्षण दिले जाते. गावात सुमारे ५० लहान-मोठे पहिलवान असून, यापैकी अनेकांनी स्थानिक आणि राज्यस्तरीय कुस्ती स्पर्धांमध्ये यश मिळवले आहे. या तालमींमुळे गावातील तरुणांना शारीरिक तंदुरुस्ती आणि शिस्तबद्ध जीवनशैलीचा अवलंब करण्याची संधी मिळते. याशिवाय, गावात वर्षातून दोनदा नवरात्रौत्सवात आणि इतर सणांदरम्यान मोठे हगामे भरतात, जिथे स्थानिक आणि परजिल्ह्यातील पहिलवान आपली कला सादर करतात.

कुस्तीतून नोकरीच्या संधी

जेऊर हैबतीच्या कुस्ती परंपरेने अनेक तरुणांना विविध क्षेत्रांत नोकरीच्या संधी उपलब्ध करून दिल्या आहेत. गावातील २० जण पोलिस दलात, ३० हून अधिक शिक्षक, ७ जण सैन्यात, ५ जण राज्य राखीव पोलिस दलात, तसेच वनविभाग आणि तुरुंग खात्यात अधिकारी म्हणून कार्यरत आहेत. विशेष म्हणजे, पोलिस दलात असलेले बहुतेक जण कुस्तीच्या पार्श्वभूमीतून पुढे आले आहेत. येरवडा कारागृहात वरिष्ठ तुरुंगाधिकारी असलेले रेवन्नाथ कानडे आणि पोलिस उपनिरीक्षक सुरेश कानडे हे देखील तालमीतील पहिलवान आहेत. याशिवाय, किर्तन सेवेत प्रसिद्ध असलेले ज्ञानेश्वर तांबे महाराज हेही कुस्तीच्या तालमीतून घडलेले आहेत. सैन्यात भरती झालेले सर्वच तरुण पहिलवान असून, कुस्तीच्या शिस्तीमुळे त्यांना शारीरिक आणि मानसिक बळ मिळाले, ज्याचा फायदा त्यांच्या करिअरला झाला.

केळी उत्पादनात अग्रेसर

जेऊर हैबती हे गाव केवळ कुस्तीसाठीच नव्हे, तर केळी उत्पादनासाठीही प्रसिद्ध आहे. गावाचा १०० टक्के शिवार बागायती असून, प्रत्येक शेतकऱ्याच्या घरासमोर केळीच्या बागा आहेत. या गावची केळी नांदेड जिल्ह्यातील माहूरगडापर्यंत प्रसिद्ध आहे, आणि ती स्थानिक आणि परजिल्ह्यातील बाजारपेठांमध्ये मोठ्या प्रमाणात विकली जाते. रिंधे, कानडे, ताके, म्हस्के, गवारे आणि फुलमाळी या वस्त्यांवरील शेतकरी केळी उत्पादनात अग्रेसर आहेत. गावातील बागायती शेतीला प्रवरा नदीच्या पाण्याचा आधार आहे, ज्यामुळे केळीच्या बागा बारमाही हिरव्यागार राहतात. केळी उत्पादनामुळे गावातील शेतकऱ्यांचे आर्थिक उत्पन्न स्थिर राहिले असून, अनेक कुटुंबे याच शेतीवर अवलंबून आहेत.

रेणुकादेवी मंदिर आणि सांस्कृतिक महत्त्व

जेऊर हैबती गावाच्या पश्चिमेला रेणुकादेवीचे प्राचीन मंदिर आहे, जे माहूरगडाच्या रेणुकादेवीचे ठाणे मानले जाते. नवरात्रौत्सवात या मंदिरात दर्शनासाठी मोठी गर्दी होते, आणि परजिल्ह्यातील भाविकही येथे येतात. या मंदिराच्या परिसरात वर्षातून दोनदा मोठे कुस्ती हगामे आयोजित केले जातात, जे गावाच्या सांस्कृतिक आणि धार्मिक जीवनाचा अविभाज्य भाग आहेत. या हगाम्यांमुळे गावातील कुस्ती परंपरा जिवंत राहते, आणि स्थानिक तरुणांना आपली कला सादर करण्याची संधी मिळते. रेणुकादेवी मंदिर आणि कुस्ती हगामे यामुळे गावाला धार्मिक आणि सांस्कृतिकदृष्ट्या विशेष महत्त्व प्राप्त झाले आहे.