अंतराळात झेप घेतलेला क्षण कोणासाठीही आयुष्यातला अविस्मरणीय ठरतो. आणि जेव्हा आपल्या देशाचा प्रतिनिधी अशा महान मोहिमेत सहभागी होतो, तेव्हा प्रत्येक भारतीयाच्या मनात अभिमानाची लहर उसळते. शुभांशू शुक्ला यांची अ‍ॅक्सिओम मिशन 4 अंतर्गत आंतरराष्ट्रीय अंतराळ स्थानकावर (ISS) झालेले यशस्वी आगमन ही एक अशीच गौरवशाली घटना आहे. त्यांच्या या प्रवासात, ते एकटे नव्हते त्यांच्यासोबत आणखी 10 जण होते, जे सध्या या अवकाशप्रवासात महत्त्वाची भूमिका बजावत आहेत.
कोण आहेत शुभांशू शुक्ला?
शुभांशू शुक्ला हे भारतीय हवाई दलाचे अत्यंत अनुभवी वैमानिक असून त्यांनी 3,000 तासांहून अधिक उड्डाणाचा अनुभव घेतला आहे. ISRO ने 2019 मध्ये त्यांची गगनयान मोहिमेसाठी निवड केली होती. आता ते ISS वरील सात वैज्ञानिक प्रयोगांमध्ये सहभागी आहेत. मूग-मेथी अंकुरविकास, सूक्ष्मजीवांचे सूक्ष्म गुरुत्वाकर्षणात वर्तन आणि मानवी स्नायूंवर त्याचा परिणाम हे काही महत्त्वाचे प्रयोग आहेत. ते या मोहिमेत पायलटची भूमिका निभावत असून अंतराळयानाचा वेग आणि डॉकिंग प्रक्रियेवर नियंत्रण ठेवतात.
हंगेरीचे टिबोर कापू
या मोहिमेत त्यांच्यासोबत हंगेरीचे टिबोर कापू आहेत, जे मिशन स्पेशालिस्ट म्हणून कार्यरत आहेत. त्यांची निवड HUNOR या राष्ट्रीय अंतराळ कार्यक्रमांतर्गत झाली असून, ते देखील या मोहिमेचा अत्यावश्यक भाग आहेत. आंतरराष्ट्रीय स्पर्धेत सहभाग घेत त्यांच्या देशाचा झेंडा ते अंतराळात फडकवत आहेत.
अमेरिकेच्या पेगी व्हिट्सन
अ‍ॅक्सिओम मिशन 4 ची कमांडर अमेरिकेच्या पेगी व्हिट्सन आहेत. त्यांनी आतापर्यंत 675 दिवस अंतराळात घालवले असून, दोन वेळा ISS च्या कमांडरपदाची जबाबदारी यशस्वीरित्या पार पाडली आहे. त्यांचा अनुभव या संपूर्ण मोहिमेसाठी एक मजबूत आधारस्तंभ आहे.
पोलंडमधील स्लावोज उझनान्स्की
पोलंडमधील स्लावोज उझनान्स्की-विश्निव्स्की या पहिल्या महिला अंतराळवीर म्हणून ISS वर पोहोचल्या असून, त्यांनी युरोपियन स्पेस एजन्सीच्या प्रकल्पांतर्गत ही संधी मिळवली आहे. ती देखील या मोहिमेतील एक महत्त्वाची तज्ञ म्हणून काम करत आहेत.
निकोल आयर्स
ISS वर आधीच कार्यरत असलेल्या एक्सपिडिशन 73 टीममध्ये शुभांशूंसह इतर अंतराळवीर सामील झाले आहेत. या टीममध्ये अमेरिकेच्या निकोल आयर्स यांचं नाव विशेष उल्लेखनीय आहे. त्यांनी सूक्ष्म गुरुत्वाकर्षणाच्या अभ्यासात मोलाची भूमिका बजावली आहे. त्यांच्या खांद्यावर स्टेशनवरील उपकरणांची निगा राखण्याची जबाबदारी आहे.
अ‍ॅनी मॅक्क्लेन आणि जॉनी किम
अमेरिकेच्या अ‍ॅनी मॅक्क्लेन आणि जॉनी किम हे देखील ISS वर आहेत. अ‍ॅनीने याआधीही स्थानकावर काम केले असून, स्टेशनच्या दैनंदिन क्रियाकलापांमध्ये त्यांचा मोलाचा सहभाग असतो. जॉनी किम हे मुख्यतः वैद्यकीय सेवांशी संबंधित काम पाहतात आणि अंतराळवीरांचे आरोग्य सुनिश्चित करतात.
ताकुया ओनिशी
जपानचे ताकुया ओनिशी हे त्यांच्या देशासाठी विविध प्रयोग करत आहेत आणि अंतराळ केंद्राच्या तांत्रिक कामात सहाय्य करत आहेत. त्यांच्या अभ्यासाचा उद्देश जपानच्या अंतराळ संशोधनात योगदान देणे हा आहे.
सर्गेई रायझिकोव्ह
रशियाचे अनुभवी अंतराळवीर सर्गेई रायझिकोव्ह हे ISS वरील रशियन उपकरणांची देखरेख करत असून, तांत्रिक कामगिरीत त्यांचा मोठा वाटा आहे. त्यांच्यासोबत किरिल पेस्कोव्ह आणि अलेक्सी झुब्रित्स्की हे दोन रशियन अंतराळवीर देखील कार्यरत आहेत. हे तिघे मिळून स्थानकावर चालणाऱ्या वैज्ञानिक प्रयोगांना चालना देत आहेत.
या 11 जणांची उपस्थिती केवळ जागतिक विज्ञानासाठी नव्हे, तर अंतराळात एकत्र काम करण्याच्या मानवी प्रयत्नांसाठी प्रेरणादायक आहे. शुभांशू शुक्लासारख्या भारतीयाचा अशा मोहिमेत समावेश होणं हे भारताच्या विज्ञान आणि अंतराळ संशोधनाच्या नव्या उंचीचं प्रतिक आहे.
