भारतीय स्वयंपाकघर हे चव, परंपरा आणि आरोग्याच्या संयोगाने समृद्ध असले तरी, काही पदार्थ असेही आहेत ज्यांच्यावर आरोग्याच्या दृष्टीने गंभीर धोका असल्यामुळे भारतात स्पष्ट बंदी घालण्यात आली आहे. अन्न सुरक्षा आणि मानक प्राधिकरण (FSSAI) या संस्थेने याबाबतीत अतिशय कठोर नियम बनवले आहेत आणि काही अन्न घटकांवर बंदी आणली आहे, जे त्यांच्या घातक परिणामांमुळे थेट आरोग्याशी खेळू शकतात.
पोटॅशियम ब्रोमेट
2016 मध्ये पोटॅशियम ब्रोमेट या रसायनावर बंदी घालण्यात आली. हे अनेकदा ब्रेड आणि बेकरी वस्तूंमध्ये वापरले जायचे. परंतु संशोधनातून स्पष्ट झालं की या घटकामुळे कर्करोगाचा धोका वाढतो. त्यामुळे, आपल्या रोजच्या नाश्त्याचा एक भाग असलेल्या ब्रेडसारख्या पदार्थामध्येही असं काही दडलेलं असू शकतं, हे अनेकांच्या कल्पनेपलीकडचं होतं.
ससाचं मांस
2006 मध्ये ससाचं मांसदेखील भारतात बॅन करण्यात आलं. जरी काही युरोपियन देशांमध्ये ते लोकप्रिय असेल, तरी भारतात यावर बंदी घालण्यात आली कारण या प्राण्यांच्या संवेदनशीलतेकडे आणि मांसातील संभाव्य कॅफिन घटकांमुळे होणाऱ्या दुष्परिणामांकडे लक्ष दिलं गेलं.
चीनमधील दुग्धजन्य पदार्थ
चीनमधून येणाऱ्या दूध आणि दुग्धजन्य पदार्थांमध्ये 2008 साली मेलामाइन नावाचं एक हानिकारक रसायन सापडलं. त्यामुळे, या सर्व प्रकारच्या आयात उत्पादनांवर त्वरित बंदी आणली गेली. मेलामाइनमुळे मूत्रपिंडांवर गंभीर परिणाम होतो, त्यामुळे याबाबत सरकारने कोणतीही तडजोड केली नाही.
चीनी लसूण
2014 मध्ये चिनी लसूणवर बंदी घालण्यात आली. त्यामागील कारण होतं त्यामध्ये आढळणाऱ्या अत्यंत धोकादायक कीटकनाशकांचे अंश आणि बुरशी. लसूण हा भारतीय आहाराचा एक आवश्यक घटक असला तरी तो कोणत्या प्रकारचा आणि कुठून येतो, हे लक्षात घेणं गरजेचं आहे.
सैंसफ्रैंस तेल
2003 साली भारताने सैंसफ्रैंस तेलबाबत कठोर पावलं उचलली. हे तेल काही वेळा फूड फ्लेवर्समध्ये वापरलं जात होतं, परंतु यामध्ये आढळणाऱ्या घटकांमुळे कर्करोगाचा धोका आणि युरिक अॅसिड वाढण्याचा धोका असल्याचं स्पष्ट झालं.
फोई ग्रास
फोई ग्रास, एक फ्रेंच डिश, जी बदकाचे यकृत मोठं करून तयार केली जाते, यासाठी अत्यंत अमानुष पद्धतीने प्राणी पाळले जातात. भारताने 2014 मध्ये यावर बंदी घातली. केवळ आरोग्यदृष्टिकोनातून नाही, तर नैतिकतेच्या दृष्टीनेही हे पाऊल महत्त्वाचं होतं.
ब्रोमिनेटेड वनस्पती तेल
शेवटी, ब्रोमिनेटेड वनस्पती तेल. याचा वापर शीतपेयांमध्ये किंवा बेकरी पदार्थांमध्ये ‘इमल्सिफायर’ म्हणून केला जात होता. पण शरीरात साचून राहणाऱ्या या घटकामुळे हृदयविकार आणि मेंदूच्या समस्यांचा धोका वाढतो, म्हणून 1990 पासूनच यावर बंदी आहे.
