लग्नाचा दिवस म्हणजे फक्त दोन जीवांच्या मिलनाचा क्षण नसतो, तर त्यामागे अनेक सांस्कृतिक, धार्मिक आणि ऐतिहासिक घटक गुंतलेले असतात. आपण ज्या गोष्टींना फक्त एक परंपरा म्हणून पाहतो, त्यामागे एखादी खोल अर्थपूर्ण कहाणी दडलेली असते. अशाच परंपरांपैकी एक म्हणजे वराने लग्नाच्या मिरवणुकीत हातात तलवार घेऊन जाणे. आजकाल अनेक विवाह समारंभात आपण हे दृश्य पाहतो, पण त्यामागची कारणं फारच कमी लोकांना माहिती असतात.
हिंदू संस्कृती आणि परंपरा
हिंदू संस्कृतीत तलवार ही केवळ एक शस्त्र नसून, ती शौर्य, धैर्य, कर्तव्य आणि जबाबदारीचे प्रतीक मानली जाते. लग्नाच्या वेळी वराच्या हातात तलवार असणे म्हणजे तो आपल्या नव्या संसाराची जबाबदारी पेलण्यास तयार आहे, हे दर्शवणं. तो आता केवळ स्वतःसाठी नव्हे, तर आपल्या जोडीदाराच्या, तिच्या भावनिक आणि सामाजिक सुरक्षेच्या रक्षणासाठी सज्ज झाला आहे, याचा एक प्रतीकात्मक अर्थ त्यातून व्यक्त होतो.
या परंपरेच्या मुळाशी जर पाहिलं तर, राजपूत आणि क्षत्रिय संस्कृतीमधील शौर्यगाथांचा प्रभाव स्पष्टपणे जाणवतो. इतिहासात असे प्रसंग होते की लग्नाच्या मिरवणुकीदरम्यान शत्रू हल्ला करत असत, चोरी-दरोडे घालत असत. अशा वेळी वराची तलवार म्हणजे एक आवश्यक संरक्षणाचं साधन असे. पण काळ बदलला, सामाजिक परिस्थिती बदलली, मात्र परंपरा टिकून राहिली. आता ती अभिमान, परंपरा आणि सांस्कृतिक अस्मितेचं प्रतीक बनली आहे.
लोखंडी वस्तूंचे महत्व
या शिवाय, आपल्या संस्कृतीत लोखंडी वस्तूंना नकारात्मक ऊर्जा, वाईट नजर आणि दुष्ट शक्तींमधून बचाव करणारे मानले जाते. म्हणूनच वराच्या हातातील तलवार ही त्याचं आणि त्याच्या विवाहाच्या शुभत्वाचं एक प्रकारे रक्षण करणारी मानली जाते. ही एक श्रद्धा आहे, पण जी अनेक घरांमध्ये आजही भावपूर्वक जपली जाते.
लग्नाच्या सात फेरांमध्ये वर आपल्या वधूला जीवनभर साथ देण्याचं वचन देतो. त्यातच तलवारही एक प्रकारे त्या वचनाचा प्रतीक बनते, की हा पुरुष आपल्या पत्नीच्या मागे खंबीरपणे उभा आहे आणि तिच्या जीवनातील कोणत्याही संकटाशी लढायला तयार आहे.
आजच्या काळात जरी तलवारीचा प्रत्यक्ष उपयोग होत नसला, तरी अनेक कुटुंबांमध्ये ती अजूनही सन्मानाने आणि श्रद्धेने वापरली जाते. ती फक्त एक वस्तू नाही, तर अनेक पिढ्यांच्या शौर्य, प्रेम, जबाबदारी आणि श्रद्धेची आठवण आहे. म्हणूनच, लग्नाच्या मिरवणुकीत वराच्या हातात आजही तलवार दिसून येते.
