शाही वैभव म्हणजे काय असतं, याचं उत्तम उदाहरण म्हणजे मुघल सम्राट अकबर. त्याचं नाव ऐकताच डोळ्यांसमोर भव्य दरबार, शाही मुकुट, राजेशाही आसन आणि त्याचं तेजस्वी व्यक्तिमत्त्व तर झळकतं; पण त्याचं एक वेगळं रूप फारसं चर्चेत येत नाही ते म्हणजे फॅशनप्रेमी अकबर. हा सम्राट केवळ तलवारीचा नव्हे, तर रेशमी वस्त्रांचा, मोत्यांच्या भरतकामाचा आणि सोन्याच्या धाग्यांचा मोह करणारा सौंदर्यरसिक होता.
मुघल सम्राट अकबर
अकबरसारखा सम्राट कपड्यांकडे केवळ गरजेची वस्तू म्हणून पाहत नव्हता. त्याच्या दृष्टीने पोशाख म्हणजे एक प्रकारचं अधिकाराचं आणि शौर्याचं प्रतीक होतं. दरवर्षी त्याच्यासाठी जवळपास 1,000 खास कपडे शिवले जायचे. हे कपडे एकाच वेळी तयार केले जात, आणि नंतर प्रत्येक 10 कपड्यांचा एक गट करून व्यवस्थित पॅकिंगमध्ये ठेवला जायचा. हा पद्धतशीरपणा आणि भव्यता म्हणजेच मुघल वैभवाचा मूळ गाभा होता.
अकबरचे कपडे हे केवळ रेशमी नव्हते, तर त्यावर सोनं आणि चांदीच्या धाग्यांनी सूक्ष्म भरतकाम केलेलं असे. या कपड्यांमध्ये मोत्यांचीही सजावट असे, आणि त्यामुळे प्रत्येक पोशाख हा अक्षरशः कलाकृतीसारखा दिसे. कपड्यांची पोत अतिशय नाजूक असून, त्या प्रत्येकावर उत्तम कारागिरीचं दर्शन घडत असे. हे पोशाख घालून जेव्हा अकबर आपल्या दरबारात प्रकट होत असे, तेव्हा केवळ त्याचं व्यक्तिमत्वच नव्हे तर त्याचा पोशाखही प्रजेच्या नजरेत झळकत असे.
दररोज वेगळा शाही पोशाख
फतेहपूर सिक्रीमध्ये तर एक विलक्षण परंपरा होती, जेव्हा अकबर राजवाड्याच्या बाल्कनीतून दर्शन देत असे, तेव्हा प्रजाजन त्याची वाट बघत उपाशी-पोटी तोंड न धुता उभे राहत. सम्राटाचे दर्शन म्हणजे त्यांच्या दिनचर्येची सुरुवात. ही केवळ भक्ती नव्हती, तर सम्राटाच्या तेजस्वी उपस्थितीने त्यांच्या मनाला उमटणाऱ्या आदरभावनेचं दर्शन होतं.
अकबरने दररोजच्या दरबारासाठी स्वतंत्र पोशाख तयार करून ठेवले होते. त्याच्या दैनंदिन वावरामध्ये पोशाख हा एक प्रकारची रणनीती होती. एखादा रंग, एखादा पोत, एखादं दागदागिन्यांचं ठसठशीत काम यामधून तो आपली राजकीय ताकद आणि आपली वैभवशाली छबी मांडत असे. त्याचे कपडे हे फक्त फॅशन नसून, साम्राज्याची प्रतिष्ठा, दरबारातील सन्मान आणि प्रजेतील प्रभाव यांचे भक्कम प्रतीक होते.
