थायलंड आणि कंबोडिया हे दोन देश केवळ त्यांच्या सुंदर समुद्रकिनाऱ्यांसाठी, पुरातन मंदिरांसाठी किंवा चविष्ट स्ट्रीट फूडसाठीच ओळखले जात नाहीत. या देशांचा खरा आत्मा त्यांच्या लोकांच्या श्रद्धेमध्ये दडलेला आहे. येथे बौद्ध धर्म हा केवळ एक धार्मिक परंपरा नसून, जीवनाचा श्वास आहे. त्यांच्या रोजच्या जगण्यात, सण-उत्सवांमध्ये, शिक्षणपद्धतीत आणि अगदी त्यांच्या राज्यकारभारातही बौद्ध तत्त्वज्ञान खोलवर रुजलेलं दिसून येतं. आणि हे सगळं उगाचच घडलं नाही, यामागे आहेत हजारो वर्षांचे ऐतिहासिक बंध.
राजांनी केला बौद्ध धर्माचा प्रचार
थायलंडमध्ये आज जवळपास 90% लोकसंख्या आणि कंबोडियामध्ये तब्बल 97% लोक बौद्ध धर्माचे अनुयायी आहेत. पण हा धर्म इतक्या खोलवर रुजला तरी कसा? त्याचं उत्तर इतिहासाच्या पानांमध्ये आहे. सुमारे 2,000 वर्षांपूर्वी बौद्ध धर्माने या भागात पाय रोवले. त्या काळात भारतातून व्यापारी, प्रवासी आणि भिक्षूंमार्फत हा धर्म आग्नेय आशियात पोहोचला. यानंतर काळानुसार त्याचे बियाणं लोकांच्या मनामनात खोलवर रुजत गेलं.
थायलंड आणि कंबोडियाचे राजे केवळ धर्माचे संरक्षक नव्हते, तर ते स्वतः बौद्ध तत्त्वज्ञानाचे अभ्यासक होते. त्यांनी भव्य बौद्ध मंदिरे उभारली, भिक्षूंना आश्रय दिला आणि धर्माला राज्यकारभारात महत्त्वाचं स्थान दिलं. त्यामुळे बौद्ध धर्माचा प्रभाव केवळ धार्मिक पातळीवर न राहता, राजकीय आणि सामाजिक रचनेतही पसरला.
शिक्षण आणि संस्कृतीवरही प्रभाव
आज या दोन्ही देशांमध्ये हजारो बौद्ध मंदिरे आहेत, जी ‘वाट’ म्हणून ओळखली जातात. ही मंदिरे म्हणजे केवळ पूजेची ठिकाणं नाहीत, तर वास्तुकलेची शिखरं, इतिहासाचे जिवंत साक्षीदार आणि पर्यटकांसाठी एक अद्भुत अनुभव देणारी स्थळं आहेत. विशाखा बुजा, माघ पूजा यांसारखे बौद्ध सण येथे अत्यंत श्रद्धेने आणि थाटामाटात साजरे केले जातात. या दिवशी लाखो लोक मंदिरात जमतात, मेणबत्त्या आणि फुलांनी सजवलेली ती मंदिरे एक दिव्य वातावरण तयार करतात.
बौद्ध धर्माचा प्रभाव शिक्षणातही जाणवतो. विशेषतः ग्रामीण भागात बौद्ध तत्त्वज्ञानानुसार मूल्यशिक्षण दिलं जातं. अनेक लहान मुलं काही काळासाठी भिक्षूंच्या देखरेखीखाली शिक्षण घेतात. ही परंपरा अजूनही अनेक कुटुंबांमध्ये जपली जाते. थायलंड आणि कंबोडिया या देशांमध्ये बौद्ध धर्म हा केवळ एक धार्मिक ओळख नसून, ती त्यांची सांस्कृतिक आणि मानसिक अस्मिता बनली आहे.
