भारतात रेल्वेचा इतिहास जितका समृद्ध आहे, तितकाच तो विस्मयकारकही आहे. हजारो स्टेशनांमधून दररोज लाखो प्रवासी प्रवास करतात. पण या अफाट रेल्वे जाळ्यात एक असेही स्टेशन आहे, ज्याच्या नावात जरी “स्टेशन” असले तरी तेथे एकही प्रवासी ट्रेन थांबत नाही. हे ऐकून थोडं आश्चर्य वाटेल, पण हे पूर्णपणे खरं आहे. आणि यामागील कहाणी भारताच्या इतिहासाशी आणि शेजारच्या देशांशी असलेल्या नात्याशी घट्ट जोडलेली आहे.
“सिंघाबाद रेल्वे स्टेशन”
पश्चिम बंगालमधील मालदा जिल्ह्यात असलेले “सिंघाबाद रेल्वे स्टेशन” हे भारतातील शेवटचं रेल्वे स्टेशन मानलं जातं. एका साध्या ग्रामीण स्टेशनसारखं दिसणाऱ्या या ठिकाणी तिकीट काउंटर नाही, प्रवाशांसाठी वेटिंग हॉल नाही, अगदी प्लॅटफॉर्मवर प्रवाशांची वर्दळही नाही. पण तरीही हे स्टेशन दिवसात अनेक वेळा वापरलं जातं, फक्त मालगाड्यांसाठी.
सिंघाबाद स्टेशन भारत, बांगलादेश आणि नेपाळ यांच्यातील व्यापारासाठी एक महत्त्वाचा दुवा आहे. इथून केवळ मालगाड्याच जातात आणि येतात. विशेष म्हणजे या मार्गावर धावणाऱ्या कोणत्याही प्रवासी गाडीला येथे थांबा नसतो. परिणामी, एकही प्रवासी ट्रेन येथे थांबत नाही. त्यामुळे सामान्य प्रवाशांसाठी हे स्टेशन ‘अदृश्य’ असल्यासारखं आहे.
स्वातंत्र्यलढ्याशी संबंधित आहे हे स्टेशन
या स्टेशनचा ऐतिहासिक संदर्भही तितकाच रोचक आहे. ब्रिटीश राजवटीत बांधण्यात आलेल्या या ठिकाणावरून महात्मा गांधी आणि नेताजी सुभाषचंद्र बोस यांनीही प्रवास केला होता, असे अनेक अहवाल सूचित करतात. तेव्हा हे स्टेशन फक्त एक प्रवासाचा टप्पा नव्हतं, तर स्वातंत्र्यलढ्याशी संबंधित असलेल्या विचारवंतांचा मार्गही होतं. मात्र, स्वातंत्र्यानंतर हे स्थान प्रवासी सेवा देण्याऐवजी माल वाहतुकीसाठी वापरण्यात येऊ लागलं आणि कालांतराने प्रवासी गाड्यांचा थांबा येथे पूर्णपणे बंद झाला.
आजही बांगलादेशमधून भारतात येणाऱ्या काही मालगाड्यांचा रस्ता सिंघाबादमधून जातो. त्यामुळे हे स्टेशन बंद पडलं नसून, एका वेगळ्या स्वरूपात कार्यरत आहे. पण एक गोष्ट नक्की, प्रवाशांसाठी उभारलेलं हे स्टेशन आता केवळ दूर जात असलेल्या मालगाड्यांकडे पाहत शांतपणे उभं आहे, आपलं वेगळेपण जपून.
