Ahilyanagar News: श्रीरामपूर- तालुक्यात यंदा ऊस लागवडीकडे शेतकऱ्यांचा कल कमी झाल्याने साखर कारखान्यांपुढे गाळपाचे उद्दिष्ट साध्य करण्याचे मोठे आव्हान आहे. अशोक साखर कारखान्याच्या कार्यक्षेत्रात यंदा फक्त ६,५०० हेक्टरवर ऊस लागवड झाली, तर मागील वर्षी ८,००० हेक्टरवर लागवड नोंदवली गेली होती. मागील हंगामात इतर कारखान्यांनी जास्त भावाचे आमिष दाखवून ऊस तोडल्याने आणि काहींनी वचनानुसार भाव न दिल्याने शेतकऱ्यांमध्ये नाराजी आहे. यामुळे शेतकऱ्यांनी ऊस लागवडीकडे पाठ फिरवल्याचे दिसते. याशिवाय, पारंपरिक लागवडीऐवजी कृत्रिम बुद्धिमत्ता (एआय) तंत्रज्ञानाचा वापर केल्यास कमी खर्चात जास्त उत्पादन मिळू शकते, असेही सांगितले जात आहे.
ऊस लागवडीत घट
श्रीरामपूर तालुक्यात यंदा ऊस लागवडीचे क्षेत्र गतवर्षीच्या ८,००० हेक्टरवरून ६,५०० हेक्टरवर घसरले आहे. अशोक साखर कारखान्याच्या कार्यक्षेत्रात ही घट चिंताजनक आहे, कारण यामुळे कारखान्याचे गाळपाचे उद्दिष्ट गाठणे अवघड होईल. मागील हंगामात कारखान्याने ४ लाख ४६ हजार ८७६ क्विंटल उसाचे गाळप केले, ज्यात सभासदांचा २ लाख ५२ हजार ३४० क्विंटल, बिगर सभासदांचा १ लाख १६ हजार ३०० क्विंटल आणि कार्यक्षेत्राबाहेरील ७८ हजार ५०२ क्विंटल उसाचा समावेश होता. यातून ४ लाख ४९ हजार ४०० क्विंटल साखर, १ लाख ९९ हजार ७४० क्विंटल बीएच मोलासेस आणि ४२ हजार ७०० क्विंटल सीएच मोलासेसचे उत्पादन झाले. साखरेचा उतारा ११.०६३ टक्के होता. यंदा लागवडीतील घट आणि शेतकऱ्यांची नाराजी यामुळे गाळपाचे प्रमाण कमी होण्याची शक्यता आहे.
कारखान्याचे उत्पादन आणि वीजनिर्मिती
मागील हंगामात अशोक कारखान्याने ६४ लाख ५८ हजार ७५१ लिटर स्पिरीट आणि ६० लाख ८६ हजार ८७३ लिटर इथेनॉलचे उत्पादन केले. कारखान्याकडे सहवीज निर्मिती प्रकल्प असून, २ कोटी ७७ लाख ८ हजार युनिट वीज तयार झाली. यापैकी १ कोटी ६४ लाख ७२ हजार ७०० युनिट वीज महावितरणला विकली गेली, तर १ कोटी १२ लाख ३५ हजार ३०० युनिट कारखान्याने स्वतःसाठी वापरली. एक टन ऊस गाळपातून सुमारे ८५ युनिट वीज तयार होते, त्यापैकी ३०-३२ युनिट कारखान्याच्या गरजेसाठी आणि उर्वरित ५५ युनिट महावितरणला निर्यात केली जाते. मागील वर्षी विजेचा दर ६ रुपये ७६ पैसे होता, जो आता ६ रुपये ४६ पैसे इतका कमी झाला आहे. याबाबत कारखान्याने एमइआरसीकडे अपील केले आहे.
शेतकऱ्यांची नाराजी आणि इतर कारखान्यांचा हस्तक्षेप
मागील हंगामात अशोक कारखान्याच्या कार्यक्षेत्रात इतर साखर कारखान्यांनी जास्त भावाचे आमिष दाखवून ऊस तोडला. यामुळे अशोक कारखान्याच्या गाळपावर परिणाम झाला. काही कारखान्यांनी शेतकऱ्यांना वचनानुसार भाव दिला, तर काहींनी दिला नाही, ज्यामुळे शेतकऱ्यांमध्ये नाराजी पसरली. यंदा ऊस लागवडीत १,५०० हेक्टरची घट झाल्याने शेतकऱ्यांचा ऊस लागवडीकडे कल कमी झाल्याचे स्पष्ट होते. याशिवाय, श्रीरामपूर तालुक्यात यापूर्वी टिळकनगर, हरेगाव, मुळा-प्रवरा यासारख्या मोठ्या सहकारी संस्था होत्या, पण आता फक्त अशोक कारखाना उरला आहे. या कारखान्यामुळे स्थानिक अर्थव्यवस्थेत कोट्यवधींची उलाढाल होते, पण शेतकऱ्यांच्या नाराजीमुळे आणि लागवडीतील घटमुळे कारखान्यापुढे अडचणी वाढल्या आहेत.
कृत्रिम बुद्धिमत्तेचा पर्याय
पारंपरिक पद्धतीने सुरू ऊसाची लागवड १४ महिने आणि आडसाली ऊसाची लागवड १६ ते १८ महिन्यांत तयार होते, ज्याला १४-१५ कांड्या येतात. मात्र, कृत्रिम बुद्धिमत्ता (एआय) तंत्रज्ञानाचा वापर केल्यास १०-१२ महिन्यांत ऊस तोडणीला येऊ शकतो. यामुळे ऊसाची उंची १४ फुटांपेक्षा जास्त होऊन २०-२२ कांड्या मिळू शकतात. शिवाय, ३० टक्के कमी पाणी आणि खर्च लागतो, आणि ३० टक्के जास्त उत्पादन मिळते. या तंत्रज्ञानाचा अवलंब केल्यास शेतकऱ्यांचा खर्च कमी होऊन उत्पन्न वाढू शकते. यामुळे ऊस लागवडीकडे शेतकऱ्यांचा कल पुन्हा वाढण्याची शक्यता आहे, पण यासाठी शेतकऱ्यांना प्रशिक्षण आणि प्रोत्साहन देणे गरजेचे आहे.
