Ahilyanagar News: अहिल्यानगर- स्वच्छ भारत मिशन अंतर्गत राबवण्यात येणाऱ्या स्वच्छ सर्वेक्षण ग्रामीण २०२५ उपक्रमामुळे अहिल्यानगर जिल्ह्यातील सर्व ग्रामपंचायतींची घनकचरा आणि सांडपाणी व्यवस्थापन, स्वच्छता, प्लास्टिकमुक्ती आणि लोकसहभागाच्या आधारे तपासणी होणार आहे. केंद्र शासनामार्फत त्रयस्थ संस्थांद्वारे ही पाहणी केली जाईल, ज्यामध्ये प्रत्येक ग्रामपंचायतीचे १,००० गुणांवर मूल्यमापन होईल. या पाहणीतून जिल्हा आणि राज्याचे स्वच्छता गुणांकन निश्चित होईल. मुख्य कार्यकारी अधिकारी आनंद भंडारी यांनी लोकसहभाग आणि श्रमदानातून सार्वजनिक सुविधांचा प्रभावी वापर करण्याचे आवाहन केले आहे, तर जलजीवन मिशनचे प्रकल्प संचालक राजेंद्र देसले यांनी प्रत्येक पातळीवर संपूर्ण तयारी ठेवण्याचे निर्देश दिले आहेत.
स्वच्छ सर्वेक्षण ग्रामीण २०२५ ची पार्श्वभूमी
स्वच्छ भारत मिशन (ग्रामीण) अंतर्गत २ ऑक्टोबर २०१९ रोजी महात्मा गांधींच्या १५०व्या जयंतीनिमित्त संपूर्ण भारताला हागणदारीमुक्त आणि स्वच्छ करण्याचे उद्दिष्ट ठेवण्यात आले होते. या मिशनचा एक भाग म्हणून स्वच्छ सर्वेक्षण ग्रामीण २०२५ हा उपक्रम घनकचरा आणि सांडपाणी व्यवस्थापन, स्वच्छता आणि ग्रामस्थांच्या सकारात्मक मानसिकतेत बदल घडवण्यावर केंद्रित आहे. अहिल्यानगर जिल्ह्यातील ग्रामपंचायतींनी या दिशेने केलेल्या प्रयत्नांचे मूल्यमापन करण्यासाठी केंद्र शासनाने त्रयस्थ संस्था नियुक्त केल्या आहेत.
मूल्यमापनाचे निकष आणि गुणवाटप
स्वच्छ सर्वेक्षण ग्रामीण २०२५ अंतर्गत प्रत्येक ग्रामपंचायतीचे मूल्यमापन १,००० गुणांच्या आधारे होईल. यामध्ये घनकचरा आणि सांडपाणी व्यवस्थापनासाठी १२० गुण, ग्रामस्थांचा प्रतिसाद आणि जागरूकता यासाठी १०० गुण, स्वच्छता सुविधांचा प्रत्यक्ष वापर आणि देखभाल यासाठी २४० गुण, तर प्रत्यक्ष निरीक्षण आणि प्रश्नावलीवर आधारित ५४० गुणांचा समावेश आहे. ग्रामपंचायतींनी भविष्यात या सुविधा बचतगट, स्वयंसहाय्यता गट किंवा इतर संस्थांमार्फत शाश्वतपणे चालवण्याचे नियोजन केले असल्यास त्याला विशेष गुण दिले जातील. तसेच, गावात स्वच्छता संदेश, सुजल संकल्पना आणि कचरा व्यवस्थापनातून महसूल निर्मितीबाबत ग्रामस्थांमध्ये जागरूकता असणेही महत्त्वाचे ठरेल.
तपासणीत प्राधान्याच्या बाबी
स्वच्छ सर्वेक्षणात काही प्रमुख बाबींवर विशेष भर दिला जाणार आहे. यामध्ये प्लास्टिक संकलन आणि व्यवस्थापन, खतखड्ड्यांचे व्यवस्थापन, परिसराची स्वच्छता, वैयक्तिक शौचालयांचा नियमित वापर, हात धुण्याच्या सवयी, ओला आणि सुका कचरा वर्गीकरणासाठी दोन कचरा कुंड्यांचा वापर, नियमित कचरा संकलन आणि वाहतूक व्यवस्था, मैलागाळ उपसासाठी यंत्रणा आणि त्याबाबत माहितीचा दर्शनी भागावर उल्लेख यांचा समावेश आहे. याशिवाय, धार्मिक स्थळे, शाळा, अंगणवाड्या, बाजारतळ आणि सार्वजनिक ठिकाणांची स्वच्छता यांचेही निरीक्षण केले जाईल. कुटुंब भेटींद्वारे माहिती संकलन करताना ग्रामस्थांच्या स्वच्छता सवयी आणि जागरूकतेचीही पडताळणी होईल. या सर्व बाबी ग्रामपंचायतीच्या स्वच्छता रँकिंगसाठी निर्णायक ठरतील.
लोकसहभाग
स्वच्छ सर्वेक्षण ग्रामीण २०२५ चे यश ग्रामस्थांच्या सहभागावर अवलंबून आहे. गावातील स्वच्छता राखण्यासाठी केवळ ग्रामपंचायतीच्या प्रयत्नांवर अवलंबून न राहता प्रत्येक कुटुंबाने वैयक्तिक शौचालयांचा वापर, कचऱ्याचे वर्गीकरण आणि हात धुण्याच्या सवयी अंगीकारणे गरजेचे आहे. स्वच्छता संदेश आणि सुजल संकल्पनेचा प्रसार करण्यासाठी ग्रामपंचायतींनी गृहभेटी, शालेय उपक्रम आणि जागरूकता शिबिरांचे आयोजन करावे, अशी अपेक्षा आहे.
