कळसूबाई-हरिश्चंद्रगड अभयारण्यात पर्यटक संख्येवर मर्यादा, सुरूवातीला येणाऱ्या ६०० पर्यटकांनाच दिली जाणार परवानगी, वनविभागाचा निर्णय

Ahilyanagar News: अहिल्यानगर- जिल्ह्यातील अकोले तालुक्यातील कळसूबाई-हरिश्चंद्रगड अभयारण्य हे निसर्गप्रेमी आणि पर्यटकांमध्ये विशेष लोकप्रिय आहे. येथील धबधबे, गडकिल्ले, आणि निसर्ग सौंदर्य पाहण्यासाठी दरवर्षी पावसाळ्यात पर्यटकांची मोठी गर्दी होत असते. मात्र, अलीकडील काळात वाढत्या पर्यटक संख्येमुळे पर्यावरणाची हानी आणि अपघातांच्या घटना वाढल्या आहेत. यामुळे वन्यजीव विभागाने अभयारण्यात प्रवेशावर निर्बंध घालण्याचा निर्णय घेतला आहे. दररोज केवळ ६०० पर्यटकांना प्रवेश दिला जाईल, तसेच रतनगड, अलंग, कुलंग, आणि मदन गडांवर १५ ऑगस्टपर्यंत प्रवेश बंद ठेवण्यात आला आहे. हरिश्चंद्रगडावरही १० ऑगस्टपर्यंत बंदी आहे.

पर्यटक संख्येवर मर्यादेचा निर्णय

कळसूबाई-हरिश्चंद्रगड अभयारण्यात पर्यटकांची वाढती गर्दी लक्षात घेऊन वन्यजीव विभागाने दररोज फक्त ६०० पर्यटकांना प्रवेश देण्याचा निर्णय घेतला आहे. यामुळे अभयारण्यातील निसर्गाचे संरक्षण होईल आणि पर्यटकांच्या सुरक्षेला प्राधान्य मिळेल. अभयारण्यातील धबधबे, कोकणकडा, आणि रिव्हर्स धबधबा यांसारखी ठिकाणे पाहण्यासाठी पर्यटकांना मुभा आहे, परंतु रतनगड, अलंग, कुलंग, आणि मदन गडांवर १५ ऑगस्ट २०२५ पर्यंत प्रवेश बंद करण्यात आला आहे. हरिश्चंद्रगडावरही सततच्या पावसामुळे निसरड्या झालेल्या मार्गांमुळे १० ऑगस्टपर्यंत बंदी घालण्यात आली आहे. वनपरिक्षेत्र अधिकाऱ्यांनी सांगितले की, या निर्बंधांचे उद्दिष्ट पर्यावरणाचे नुकसान टाळणे आणि पर्यटकांच्या सुरक्षिततेची खात्री करणे आहे. भंडारदरा येथील तपासणी नाक्यावर कसून तपासणी केली जाईल, आणि केवळ पात्र पर्यटकांनाच प्रवेश मिळेल.

पर्यावरण संरक्षण आणि अपघात टाळण्याची गरज

कळसूबाई-हरिश्चंद्रगड अभयारण्यातील निसर्ग सौंदर्य आणि जैवविविधता यांचे संरक्षण करणे ही वन्यजीव विभागाची प्राथमिकता आहे. येथील जंगलात हिरडा, जांभूळ, चांदवा, बहावा, कुंभळ, गुलचावी, आवळी, आणि बेहडा यांसारखी वृक्षसंपदा आढळते, तसेच कळसूबाई हे महाराष्ट्रातील सर्वात उंच शिखर आहे. अलीकडील काळात पर्यटकांची वाढती संख्या, विशेषतः पावसाळ्यात, यामुळे अभयारण्यातील पर्यावरणावर दबाव वाढला आहे. कचरा, अनधिकृत ट्रेकिंग, आणि गैरशिस्तीमुळे निसर्गाचे नुकसान होत आहे. याशिवाय, सततच्या पावसामुळे गडकिल्ल्यांवरील मार्ग निसरडे झाले असून, धुके आणि कमी दृश्यमानतेमुळे अपघातांचा धोका वाढला आहे. काही महिन्यांपूर्वी कळसूबाई शिखरावर ५०० पर्यटक अडकल्याची घटना घडली होती, ज्यामुळे वन्यजीव विभागाला कठोर पावले उचलण्याची गरज भासली. सांदनदरीसारख्या धोकादायक ठिकाणी प्रवेश बंद करण्यात आला आहे, जेणेकरून अशा घटनांची पुनरावृत्ती टाळता येईल.

पर्यटकांसाठी नियम आणि बंदी

वन्यजीव विभागाने पर्यटकांच्या वर्तनावरही कडक नियम लागू केले आहेत. अभयारण्यात मद्यपान, धांगडधिंगा, किंवा अशिष्ट वर्तन करणाऱ्या पर्यटकांना प्रवेश नाकारला जाईल. तसेच, संध्याकाळी ५ वाजेनंतर कोणालाही अभयारण्यात थांबण्याची परवानगी नाही. या नियमांचे पालन सुनिश्चित करण्यासाठी भंडारदरा येथील तपासणी नाक्यावर कसून तपासणी केली जाईल. पर्यटकांना कोकणकडा आणि रिव्हर्स धबधबा यांसारख्या सुरक्षित ठिकाणी भेट देण्याची मुभा आहे, परंतु गडकिल्ल्यांवरील बंदी आणि पर्यटक संख्येची मर्यादा यामुळे त्यांच्या अनुभवावर मर्यादा येण्याची शक्यता आहे. वन्यजीव विभागाने हे नियम पर्यटकांच्या सुरक्षिततेसाठी आणि पर्यावरण संरक्षणासाठी लागू केले असले, तरी यामुळे पर्यटकांच्या उत्साहावर परिणाम होऊ शकतो. विशेषतः, पावसाळ्यात धबधबे आणि निसर्ग पाहण्यासाठी येणाऱ्या पर्यटकांना या निर्बंधांचा सामना करावा लागेल.

स्थानिक अर्थव्यवस्थेवर परिणाम

भंडारदरा हे अहिल्यानगर जिल्ह्यातील एक प्रमुख पर्यटन स्थळ आहे, जिथे कळसूबाई-हरिश्चंद्रगड अभयारण्यातील निसर्ग सौंदर्य आणि धबधबे पाहण्यासाठी हजारो पर्यटक येतात. मात्र, पर्यटक संख्येवर मर्यादा आणि गडकिल्ल्यांवरील बंदी यामुळे स्थानिक पर्यटन व्यवसायावर परिणाम होण्याची शक्यता आहे. स्थानिक हॉटेल्स, गाईड्स, आणि छोटे व्यावसायिक, जे पर्यटकांवर अवलंबून आहेत, यांना आर्थिक फटका बसू शकतो. विशेषतः, आदिवासी भागातील स्थानिक लोक, जे रोजंदारीवर काम करतात, त्यांच्यावरही याचा परिणाम होईल. स्थानिक गाईड्स आणि ढाब्यांवर अवलंबून असलेल्या अर्थव्यवस्थेला पर्यटकांच्या कमी संख्येमुळे नुकसान होण्याची भीती आहे. 

वन्यजीव विभागाचे तांत्रिक उपाय आणि मोबाइप ॲप

पर्यटकांच्या सुरक्षिततेसाठी आणि अभयारण्याची माहिती उपलब्ध करून देण्यासाठी वन्यजीव विभागाने तांत्रिक उपाययोजनाही सुरू केल्या आहेत. स्वातंत्र्याच्या अमृत महोत्सवानिमित्त कळसूबाई-हरिश्चंद्रगड अभयारण्याचे सॅटेलाइटद्वारे मॅपिंग करण्याचा निर्णय घेण्यात आला आहे. यासाठी एक मोबाइल ॲप विकसित केले जाणार आहे, जे ऑफलाइनही कार्यरत राहील. या ॲपद्वारे पर्यटकांना मार्ग शोधणे, हेल्पलाइन, ब्लॅक स्पॉट्स, हॉटेल्स, आणि ट्रेकिंगची माहिती मिळेल. सहायक वनसंरक्षक गणेश रणदिवे यांनी सांगितले की, इंटरनेट नसलेल्या भागातही हे ॲप कार्यरत राहील, ज्यामुळे पर्यटकांना सुरक्षित आणि नियोजित ट्रेकिंगचा अनुभव मिळेल. यामुळे अपघातांचा धोका कमी होईल आणि पर्यटकांना अभयारण्यातील सुरक्षित ठिकाणांची माहिती मिळेल. उपवनसंरक्षक गजेंद्र हिरे यांनी या प्रकल्पाला मान्यता दिली आहे, आणि येत्या काळात हे ॲप पर्यटकांसाठी उपलब्ध होईल.