Ahilyanagar News: अहिल्यानगर- जिल्ह्यात भविष्यातील पाणी टंचाईवर मात करण्यासाठी रेन वॉटर हार्वेस्टिंग प्रणालीला प्रोत्साहन देण्यात येत आहे. केंद्र आणि राज्य शासनाच्या जलसंवर्धन धोरणांतर्गत प्रत्येक नवीन शासकीय इमारतीत ही यंत्रणा बंधनकारक करण्यात आली आहे. विशेषतः जिल्ह्यातील शाळांनी या अभियानात आघाडी घेतली असून, पहिल्या टप्प्यात लोकसहभागातून १,१२५ शाळांमध्ये रेन वॉटर हार्वेस्टिंग यंत्रणा उभारण्यात आली आहे. जुन्या शासकीय इमारतींमध्ये ही यंत्रणा नसल्याने आणि अनेक कार्यालयांनी याकडे दुर्लक्ष केल्याने शाळांचा हा पुढाकार महत्त्वपूर्ण ठरतो. या प्रकल्पामुळे भूगर्भातील पाण्याची पातळी वाढण्यास मदत होईल आणि विशेषतः दक्षिण अहिल्यानगरातील पाणी टंचाईच्या समस्येवर मात करण्यास हातभार लागेल.
रेन वॉटर हार्वेस्टिंगची गरज
अहिल्यानगर जिल्ह्याचा उत्तरी भाग पाणीदार असला, तरी दक्षिण भागात पाण्याची टंचाई ही नेहमीची समस्या आहे. उन्हाळ्यात पाण्याचा तुटवडा जाणवतो, तर पावसाळ्यात पडणारे पाणी साठवण्याची व्यवस्था अनेक ठिकाणी नाही. घरांवर, शासकीय कार्यालयांवर आणि इतर इमारतींवर पडणारे पावसाचे पाणी वाहून जाते, ज्यामुळे भूगर्भातील जलसाठा वाढण्याची संधी हुकते. केंद्र आणि राज्य शासनाने जलसंवर्धनाला प्राधान्य देत रेन वॉटर हार्वेस्टिंग यंत्रणा राबवण्याचे निर्देश दिले आहेत. या यंत्रणेद्वारे पावसाचे पाणी शोष खड्ड्यांमध्ये सोडून जमिनीत मुरवले जाते, ज्यामुळे भूगर्भातील पाण्याची पातळी वाढते आणि जलस्रोत बळकट होतात. अहिल्यानगर जिल्ह्यातील शाळांनी या उपक्रमात पुढाकार घेतला असून, यामुळे ग्रामीण भागातील पाणी टंचाईवर मात करण्यास मदत होईल.
रेन वॉटर हार्वेस्टिंग कसे कार्य करते
रेन वॉटर हार्वेस्टिंग ही एक साधी पण प्रभावी पद्धत आहे, ज्याद्वारे छतावर पडणारे पावसाचे पाणी वाहून जाण्याऐवजी पाईपलाईनद्वारे शोष खड्ड्यांमध्ये सोडले जाते. या खड्ड्यांमधून पाणी जमिनीत मुरते, ज्यामुळे भूजल पातळी वाढते. अपुरा पाऊस पडल्यास किंवा दुष्काळी परिस्थितीत ही यंत्रणा पाणी टंचाईवर मात करण्यासाठी उपयुक्त ठरते. केंद्र सरकारने जिल्हा परिषदेच्या शाळा आणि आरोग्य केंद्रांवर अशा यंत्रणा उभारण्याचे निर्देश दिले आहेत. अहिल्यानगर जिल्ह्यातील शाळांनी या निर्देशांचे पालन करत पहिल्या टप्प्यात १,१२५ शाळांमध्ये ही यंत्रणा यशस्वीपणे उभारली आहे. या प्रकल्पासाठी साधारणतः एका शाळेला ७०,००० रुपये खर्च येतो, आणि लोकसहभागातून हा खर्च उभारला जात आहे.
शाळांचा पुढाकार आणि पहिला टप्पा
अहिल्यानगर जिल्ह्यात एकूण ३,५३४ शाळा असून, त्यापैकी १,१२५ शाळांमध्ये रेन वॉटर हार्वेस्टिंग यंत्रणा उभारण्यात आली आहे. पहिल्या टप्प्यातील या यशामुळे शाळांनी जलसंवर्धनाच्या क्षेत्रात आघाडी घेतली आहे. या प्रकल्पाचा मुख्य उद्देश पावसाचे पाणी अडवून जमिनीत जिरवणे हा आहे, ज्यामुळे भूजल पातळी वाढेल आणि स्थानिक जलस्रोतांना बळ मिळेल. लोकसहभागातून राबविलेल्या या प्रकल्पाला स्थानिक समुदायाचा चांगला प्रतिसाद मिळाला आहे. उर्वरित २,४०९ शाळांमध्ये लवकरच असाच प्रकल्प राबविला जाणार असून, यामुळे जिल्ह्याच्या सर्व शाळांमध्ये जलसंवर्धनाची यंत्रणा कार्यान्वित होईल.
शासकीय कार्यालयांचे दुर्लक्ष
जिल्ह्यातील अनेक शासकीय कार्यालयांनी रेन वॉटर हार्वेस्टिंग यंत्रणेकडे दुर्लक्ष केले आहे. विशेषतः जुन्या शासकीय इमारतींमध्ये ही यंत्रणा नाही, आणि नवीन इमारती उभारताना याकडे प्राधान्य दिले जात आहे. शासकीय कार्यालयांच्या छतांवर पडणारे पावसाचे पाणी साठवण्याची व्यवस्था नसल्याने मोठ्या प्रमाणात पाणी वाया जाते. याउलट, शाळांनी या बाबतीत पुढाकार घेतला असून, त्यांनी जलसंवर्धनाचे महत्त्व अधोरेखित केले आहे. शासकीय कार्यालयांनीही शाळांचा आदर्श घेऊन आपल्या इमारतींवर रेन वॉटर हार्वेस्टिंग यंत्रणा उभारण्याची गरज आहे, जेणेकरून जिल्ह्यातील जलस्रोतांचे संवर्धन अधिक प्रभावीपणे होईल.
