अहिल्यानगर : शेतीच्या वाढत्या अडचणींमुळे शेतकऱ्यांचा शेती स्वतः कसण्याऐवजी ती हिश्श्याने (वाट्याने) देण्याकडे कल वाढत आहे. मजुरांची कमतरता, वाढता खर्च आणि शेतमालाला मिळणारा अपुरा भाव यामुळे शेतकरी हतबल झाले आहेत. जिरायत क्षेत्राबरोबरच बागायती शेतीदेखील निम्म्या हिश्श्याने देण्याचे प्रमाण वाढले आहे.
शेतकऱ्यांचे म्हणणे आहे की, उत्पादनापेक्षा लागवड खर्च जास्त होत असल्याने स्वतः शेती करणे परवडत नाही. या परिस्थितीमुळे शेती हिश्श्याने देणे हा त्यांच्यासाठी एक पर्याय बनला आहे, ज्यामुळे त्यांना काही प्रमाणात आर्थिक आणि शारीरिक ताण कमी होतो.
शेतीसमोरील संकटे केवळ नैसर्गिकच नाहीत, तर मानवनिर्मितही आहेत. बेमोसमी पाऊस, अवकाळी, गारपीट आणि कमी पर्जन्यमान यांसारख्या नैसर्गिक आपत्तींसोबतच मजुरांची टंचाई, वाढती महागाई आणि शेतमालाला योग्य भाव न मिळणे यामुळे शेतकरी अडचणीत सापडला आहे.
शेतीचा खर्च वाढत असताना उत्पन्न मात्र कमी होत आहे, ज्यामुळे शेती व्यवसाय दुष्टचक्रात अडकला आहे. सालगड्यांची मजुरी लाखांच्या घरात गेली असून, ग्रामीण भागात मजूर मिळणेही अवघड झाले आहे.
अशा परिस्थितीत शेतकरी पारंपारिक शेती सोडून हिश्श्याने जमीन देण्याचा पर्याय निवडत आहेत, ज्यामुळे त्यांना शेतीचा ताण कमी होतो आणि काही प्रमाणात उत्पन्नाची हमी मिळते.
शेतीचे वार्षिक नियोजन शेतकरी गुढीपाडव्याला करतात, परंतु गेल्या काही वर्षांपासून बियाणे, रासायनिक खते आणि मजुरी यांच्या वाढत्या किमतींमुळे त्यांचे नियोजन कोलमडले आहे. रोजगाराच्या वाढत्या स्पर्धेमुळे मजुरांची उपलब्धता कमी झाली आहे,
तर निसर्गावर अवलंबून असलेली शेती विविध संकटांना सामोरी जात आहे. या सर्व समस्यांनी शेतकरी वैतागला असून, तो शेती हिश्श्याने देण्याचा विचार करत आहे.
पूर्वी शेतकऱ्यांकडे बैलजोड्या, गाई आणि म्हशी असणे हे श्रीमंतीचे लक्षण मानले जायचे, परंतु आता मजुरी, चाराटंचाई आणि पाण्याच्या दुर्भिक्षामुळे जनावरे ठेवणेही कठीण झाले आहे. एक बैलजोडी किंवा गाय ठेवतानाही शेतकऱ्यांना नाकीनऊ येत आहे.
ऐतिहासिकदृष्ट्या पाहता, भारतात इंग्रजांच्या आगमनापूर्वी शेती आणि खेडी स्वायत्त होती. शेतकरी स्वतःचे पीक आणि उत्पादनाचे नियोजन स्वातंत्र्याने करत असे. परंतु, इंग्रजी राजवटीत शेतकऱ्यांच्या या स्वायत्ततेवर बंधने आली आणि चुकीच्या धोरणांमुळे जमीनदार आणि सावकारांचा वर्ग उदयाला आला.
याचा परिणाम शेतकऱ्यांची आर्थिक लूट आणि अन्नधान्याच्या दुर्भिक्षात झाला. आजही शेतीतील अडचणी कायम आहेत. शेतमालाला समाधानकारक भाव मिळत नसल्याने शेतकऱ्यांचा हिरमोड होत आहे.
सालगडी ठेवून शेती करणे परवडत नसल्याने अनेकजण शेती हिश्श्याने देण्याला प्राधान्य देत आहेत, ज्यामुळे ते शेतीपासून दूर जात असल्याचे चित्र दिसत आहे.
