Ahilyanagar News: अहिल्यानगर- नगर तालुका निसर्गसौंदर्याने आणि जैवविविधतेने नटलेला आहे. येथील जंगलांमध्ये रानडुकरांची संख्या झपाट्याने वाढली आहे, तर सशांची संख्याही लक्षणीय असल्याचे वन विभागाच्या ताज्या पाहणीत दिसून आले. बिबटे आणि तरस यांचे पदमार्ग आढळले असून, विविध पक्षी आणि प्राण्यांचा मुक्त संचार येथे पाहायला मिळतो. गर्भगिरीच्या डोंगररांगा, औषधी वनस्पती आणि कृत्रिम पाणवठ्यांमुळे हे जंगल वन्यप्राण्यांसाठी नंदनवन बनले आहे. मात्र, रानडुकर आणि बिबट्यांच्या वाढत्या संख्येमुळे शेतकऱ्यांमध्ये चिंता वाढत आहे.
बुद्ध पौर्णिमेची निरीक्षण मोहीम
वन विभाग दरवर्षी बुद्ध पौर्णिमेच्या रात्री जंगलात निसर्ग आणि वन्यप्राणी निरीक्षण मोहीम राबवतो. या रात्री चंद्राचा प्रकाश इतर पौर्णिमेच्या तुलनेत अधिक तेजस्वी असतो, त्यामुळे प्राण्यांचे निरीक्षण करणे सोपे जाते. यंदा वन विभागाने नगर तालुक्यातील जंगलांमध्ये ही मोहीम राबवली. या पाहणीत रानडुकरांची संख्या सर्वाधिक असल्याचे समोर आले, तर सशांची संख्याही लक्षणीयरीत्या वाढली आहे. जेऊर, अहिल्यानगर आणि गुंडेगाव या तीन मंडळांमध्ये वन कर्मचाऱ्यांनी कृत्रिम पाणवठ्यांवर निरीक्षण केले. यात रानडुकरांचा वावर मोठ्या प्रमाणात आढळला.
नगर तालुक्यातील जैवविविधता
नगर तालुक्यात गर्भगिरीच्या डोंगररांगा मोठ्या प्रमाणात पसरलेल्या आहेत. वन विभागाचे साडेसहा हजार हेक्टर जंगलक्षेत्र, आर्मीचे १,२०० हेक्टर क्षेत्र आणि खासगी मालकीच्या डोंगररांगा यामुळे येथे वन्यप्राणी आणि पक्ष्यांची विविधता आढळते. जंगलात औषधी वनस्पतींचा खजिना आहे. पाहणीत रानडुक्कर, ससा, साळींदर, हरीण, काळवीट, खोकड, उदमांजर, कोल्हा, लांडगा, विविध साप, घोरपड, शामिलियन सरडा आणि मोर यांच्यासह अनेक पक्षी आढळले. जेऊर आणि गुंडेगाव मंडळांमध्ये बिबटे आणि तरस यांचे पदमार्ग आढळले. गेल्या पाच वर्षांत बिबट्यांची संख्या झपाट्याने वाढली आहे, ज्यामुळे पाळीव प्राण्यांवरील हल्ल्यांच्या घटनाही वाढल्या आहेत.
वन विभागाची निरीक्षण मोहीम
वनपरिक्षेत्र अधिकारी अविनाश तेलोरे यांच्या मार्गदर्शनाखाली ही मोहीम राबवण्यात आली. जेऊर मंडळात पिंपळगाव माळवी येथील कृत्रिम पाणवठ्यावर वनपाल मनेष जाधव, वनरक्षक अमोल गोसावी आणि विद्यासागर पेटकर यांनी निरीक्षण केले. अहिल्यानगर मंडळात चांदबिबी महाल परिसरातील पाणवठ्यांवर वनरक्षक अशोक गाडेकर, विजय चेमटे आणि बाळासाहेब रणसिंग यांनी पाहणी केली. गुंडेगाव मंडळात वनपाल शैलेश बडदे, वनरक्षक कृष्णा गायकवाड आणि मानसिंग इंगळे यांनी गुंडेगाव येथील पाणवठ्यांवर प्राण्यांचा वावर तपासला. सर्व मंडळांमध्ये रानडुकरांचा मोठा वावर आढळला, तर सशांची संख्याही लक्षवेधी होती.
शेतकऱ्यांसाठी चिंतेचा विषय
रानडुकर आणि बिबट्यांच्या वाढत्या संख्येमुळे शेतकऱ्यांमध्ये चिंता आहे. रानडुक्कर शेतातील पिकांचे मोठ्या प्रमाणात नुकसान करतात, तर बिबटे पाळीव प्राण्यांवर हल्ले करतात. गेल्या काही वर्षांत बिबट्यांचे मानवी वस्त्यांजवळील हल्ले वाढले आहेत. यामुळे शेतकऱ्यांना रात्री शेतात जाण्याची भीती वाटते. वन विभागाने यावर उपाययोजना करण्याची मागणी शेतकऱ्यांनी केली आहे. वन्यप्राणी आणि शेतकऱ्यांमधील संघर्ष टाळण्यासाठी कृत्रिम पाणवठे आणि जंगलातील अन्नसाखळी यांचे व्यवस्थापन महत्त्वाचे आहे.
निसर्गाचे नंदनवन
नगर तालुक्यातील जंगले वन्यप्राण्यांसाठी नंदनवन बनली आहेत. गर्भगिरीच्या डोंगररांगांमध्ये लपण्यासाठी जागा, सहज उपलब्ध अन्न आणि पाणी यामुळे वन्यप्राण्यांची संख्या वाढत आहे. कृत्रिम पाणवठ्यांमुळे प्राण्यांना पाण्याची सोय झाली आहे. वनपरिक्षेत्र अधिकारी अविनाश तेलोरे यांनी सांगितले की, पोषक वातावरणामुळे येथे वन्यप्राणी आणि पक्षी मुक्तपणे संचार करतात. बिबट्यांचा वावरही वाढला आहे, जे जंगलाच्या सुदृढ परिसंस्थेचे लक्षण आहे. मात्र, मानवी हस्तक्षेप कमी झाला तरच ही जैवविविधता टिकेल, असेही त्यांनी नमूद केले.
मानवी हस्तक्षेप थांबवण्याची गरज
जेऊर मंडळाचे वनपाल मनेष जाधव यांनी सांगितले की, जंगलातील मानवी हस्तक्षेप थांबला तर वन्यप्राणी आणि जंगलांची संख्या वाढेल. मानवी हस्तक्षेपामुळे वन्यप्राणी मानवी वस्त्यांकडे येतात, ज्यामुळे संघर्ष वाढतो. पर्यावरणाचा समतोल राखण्यासाठी जंगले आणि वन्यप्राणी महत्त्वाचे आहेत. जंगलात कचरा टाकणे, बेकायदा वृक्षतोड आणि इतर हस्तक्षेप थांबवण्याची गरज आहे. वन विभागाने यासाठी जागरूकता मोहिमा आणि कडक कारवाई करण्याची आवश्यकता आहे.
