राष्ट्रीय शिक्षक शिक्षण परिषदेने (एनसीटीई) प्राथमिक शाळांमध्ये बी.एड पदवीच्या आधारे नियुक्त झालेल्या शिक्षकांसाठी नवे नियम लागू केले आहेत, ज्यामुळे शिक्षकांच्या प्रशिक्षण प्रक्रियेत महत्त्वपूर्ण बदल होणार आहेत. या नियमांनुसार, 11 ऑगस्ट 2023 पूर्वी सरकारी प्राथमिक शाळांमध्ये बी.एड पदवीच्या आधारावर कार्यरत असलेल्या शिक्षकांना आता सहा महिन्यांचा ब्रिज कोर्स पूर्ण करणे बंधनकारक आहे.
सर्वोच्च न्यायालयाचा आदेश
सर्वोच्च न्यायालयाच्या आदेशानुसार हा विशेष अभ्यासक्रम तयार करण्यात आला असून, तो राष्ट्रीय मुक्त विद्यालयी शिक्षण संस्थेमार्फत (एनआयओएस) आयोजित केला जाणार आहे. या बदलांमुळे शिक्षकांना त्यांच्या नोकऱ्या टिकवण्यासाठी नव्या कौशल्यांचा अंगीकार करावा लागणार आहे.
कोर्स करणे अनिवार्य
एनसीटीईच्या सदस्य सचिव अभिलाषा झा मिश्रा यांनी याबाबत अधिसूचना जारी केली आहे, ज्यामध्ये कोणत्या शिक्षकांना या कोर्सचा लाभ मिळेल आणि कोणत्या शिक्षकांना तो अनिवार्य असेल याबाबत स्पष्टता देण्यात आली आहे. या अधिसूचनेनुसार, केवळ अर्ज केलेले किंवा निवड झालेले परंतु प्रत्यक्ष काम न केलेले शिक्षक या योजनेचा लाभ घेऊ शकणार नाहीत.
11 ऑगस्ट 2023 रोजीच्या सर्वोच्च न्यायालयाच्या आदेशामुळे ज्या बी.एड शिक्षकांच्या नोकऱ्यांवर परिणाम झाला आहे, त्यांच्यासाठी हा सहा महिन्यांचा ब्रिज कोर्स अनिवार्य असेल. याशिवाय, 7 ऑगस्ट 2024 रोजी सर्वोच्च न्यायालयाने दिलेल्या आणखी एका आदेशाचा परिणाम उत्तर प्रदेशातील सुमारे 35,000 शिक्षकांवर होणार आहे, ज्यांच्या नियुक्त्यांना कायदेशीर आव्हान देण्यात आले होते. हा कोर्स शिक्षकांना प्राथमिक शिक्षणाच्या गरजा पूर्ण करण्यासाठी आवश्यक कौशल्ये प्रदान करेल.
कोर्सचा उद्देश काय आहे ?
या सहा महिन्यांच्या ब्रिज कोर्सचा उद्देश बी.एड शिक्षकांना प्राथमिक शिक्षणाच्या पद्धतींशी सुसंगत बनवणे आणि त्यांच्या शैक्षणिक दृष्टिकोनाला नवे परिमाण देणे हा आहे. राष्ट्रीय शैक्षणिक संशोधन आणि प्रशिक्षण परिषदेने (एनसीईआरटी) देखील जुन्या आणि नव्या अभ्यासक्रमांमधील अंतर कमी करण्यासाठी स्वतंत्र ब्रिज कोर्स तयार केले आहेत. हे कोर्स विशेषतः इयत्ता पाचवी आणि आठवीच्या विद्यार्थ्यांसाठी डिझाइन करण्यात आले असून, ते अनुक्रमे 30 आणि 45 दिवसांचे असतील. केंद्रीय माध्यमिक शिक्षण मंडळाने (सीबीएसई) याबाबत सर्व शाळांना माहिती पाठवली आहे, ज्यामुळे शिक्षकांना विद्यार्थ्यांच्या शैक्षणिक गरजांशी जुळवून घेण्यासाठी अतिरिक्त मार्गदर्शन मिळेल.
शिक्षकांसमोर आव्हान
या नव्या नियमांमुळे बी.एड शिक्षकांसमोरील आव्हाने वाढली असली, तरी हा कोर्स त्यांच्या व्यावसायिक विकासासाठी उपयुक्त ठरू शकतो. प्राथमिक शिक्षणात डी.एड. किंवा समकक्ष प्रशिक्षणाला प्राधान्य दिले जाते, यामुळे बी.एड शिक्षकांना त्यांच्या नोकऱ्या कायम ठेवण्यासाठी हा कोर्स पूर्ण करणे गरजेचे आहे.
