अहिल्यानगर- अहिल्यानगर आणि बीड जिल्ह्याच्या सीमेवरून वाहणाऱ्या सीना नदीवर निमगाव गांगर्डा इथे एक धरण आहे, ज्याची क्षमता अडीच टीएमसी आहे. या धरणासाठी कर्जत, श्रीगोंदा, नगर आणि आष्टी तालुक्यातल्या अनेक गावांमधली शेतकऱ्यांची जमीन गेली.
पण जमीन गमावूनही हातवळण देवीचे, हातोळण, औरंगपूर, पारोडी, तरडगव्हाणसारख्या गावातल्या शेतकऱ्यांना उन्हाळ्यात पाणी मिळत नाही. धरण भरलं तरी त्याचा फायदा या लोकांना होत नाही. जानेवारी-फेब्रुवारीतच बॅकवॉटर रिकामं होतं आणि शेतकऱ्यांची पिकं जळून जातात. पाटबंधारे खात्याला याचं काहीच देणं-घेणं नाही, असं दिसतंय.
या धरणाची गोष्ट जुनी आहे. मरीच्या दशकात सीना नदीवर हे मातीचं मोठं धरण बांधलं गेलं. निमगाव आणि बोडखा या दोन गावांमधल्या डोंगराला आडवून एक चाण तयार झालं.
या धरणात निमगाव, बोडखा, पारोडी, औरंगपूर, बिटेसांगवी, चवरसांगवी, तरडगव्हाणच्या शेतकऱ्यांच्या जमिनी गेल्या. धरणाचा बॅकवॉटर निमगाव बोडखापासून हातवळण देवीचे आणि ठोंबळसांगवीपर्यंत पसरतो.
धरणाला डावा आणि उजवा असे दोन कालवे आहेत, ज्यामुळे मिरजगाव, नागलवाडी, नागापूर आणि आष्टीतल्या काही गावांना पाणी मिळतं. काही वर्षांपूर्वी दुष्काळामुळे धरण पूर्ण भरत नव्हतं, पण आता कुकडी प्रकल्पातून ओव्हरफ्लोचं पाणी सोडायला सुरुवात झाल्याने धरण दरवर्षी भरतं. मेहेकरी प्रकल्पातही उपसा सिंचनाने पाणी टाकलं जातं.
ऑगस्ट-सप्टेंबरमध्ये धरण पूर्ण भरतं. त्यामुळे हातोळण, औरंगपूर, पारोडी, तरडगव्हाण, हातवळण देवीच्यासह हजारो हेक्टर जमीन पाण्याखाली जाते आणि शेकडो हेक्टर क्षेत्र बाधित होतं.
पावसाळ्यात शेतकऱ्यांना धरणाच्या पाण्याची गरज नसते, पण जानेवारी ते एप्रिल या काळात पाणी हवं असतं. पण इथे सगळं उलटं होतं. डिसेंबर-जानेवारीतच पाटाला पाणी सोडून लाभक्षेत्रातल्या शेतकऱ्यांना पाणी दिलं जातं. त्यामुळे हातवळण, ठोंबळसांगवी, हातोळण, औरंगपूर, पारोडीच्या शिवारात बॅकवॉटर आधीच रिकामं होतं.
आधी आवर्तन सोडलं की मार्चपर्यंत नदीपात्रात पाणी राहायचं. तेव्हा १८ दिवसांत आवर्तन पूर्ण व्हायचं. आता ३६ दिवस का लागतात? पाणी कुठे वाया जातंय? असा सवाल शेतकरी विचारतायत.
आता नदीपात्रात पाणीच नाहीये, त्यामुळे हातोळण, पारोडी, हातवळण, तरडगव्हाणच्या शेतकऱ्यांचा कांदा आणि ऊस धोक्यात आलाय. कांदा पिकं पाण्याअभावी जळून गेली आहेत. शेतकरी हवालदिल झालाय. जमिनी गेल्या, तरी पाण्यासाठी वणवण करावी लागतेय. धरणात पाणी आहे, तरी आणखी एक आवर्तन होईल, असं वाटतंय. पण तोपर्यंत ऊसही जळून जाईल, अशी भीती आहे.
