Farmer Success Story : एखादी व्यक्ती काहीतरी वेगळं करण्याचा विचार करत असेल अन त्या हिशोबाने प्रयत्न करत असेल तर सर्व काही शक्य आहे. निसर्गाशी लढण्याचे धाडस असणारे असे लोक आर्थिक अडचणींवर मात तर करतातच पण इतरांसाठीही प्रेरणास्थान ठरतात. हिमाचल प्रदेशच्या डोंगराळ भागातील एका प्रयोगशील शेतकऱ्याने अशाच प्रकारे स्वत:ला सिद्ध केले आहे.
हंगामी भाजीपाल्याचे उत्पादन करून आपली अर्थव्यवस्था बळकट करण्याबरोबरच ते लोकांसाठी प्रेरणास्थान ही ठरले आहेत. चंबा जिल्ह्यातील प्रगतशील शेतकरी संजीव कुमार ऑगस्ट आणि सप्टेंबरमध्ये मटर आणि फ़्रांसबीन सारख्या भाजीपाल्याची लागवड करून केवळ 3 बिघा जमिनीतून वार्षिक 5 लाख रुपये कमावतात.
व्यापारी थेट शेतातूनच हंगामी भाजीपाला चांगल्या भावाने खरेदी करतात
खरं तर चंबा जिल्ह्यात हवामानात मोठी विविधता आहे, त्यामुळे येथे हंगामी भाजीपाला उत्पादनाला अधिक वाव आहे, यात शंका नाही. भनोता ग्रामपंचायतीतील ठुकरला गावचे संजीव कुमार यांनी याचा फायदा उठवला आहे. या कामात आणखी चार ते पाच शेतकरी सहभागी झाले आहेत.
संजीव कुमार म्हणतात की, कृषी विभागाकडून मौल्यवान माहिती मिळाल्यास शेतकऱ्यांना फायदा होऊ शकतो आणि त्याचबरोबर त्यांना स्वत: मेहनत घ्यावी लागेल. ते स्वत: मटार, फ्रेंच बीन्स, कोबी, मुळा, वांगी, ब्रोकोली, पालक अशा हंगामी भाज्यांचे उत्पादन आणि विक्री करतात.
या पिकांमधुन त्यांना वर्षाला सुमारे चार ते पाच लाख रुपयांचे उत्पन्न मिळत आहे. संजीव कुमार यांच्या म्हणण्यानुसार, त्यांना अनेक समस्यांना सामोरे जावे लागले. एकीकडे त्यांच्याकडे ट्रॅक्टर आणि इतर शेतीची साधने नव्हती, तर दुसरीकडे हंगामी नुकसानही मोठी समस्या होती. कृषी विभागामार्फत राज्यात सुरू असलेल्या योजनांचा लाभ घेऊन आपले जीवन सुखी करण्याचा निर्णय त्यांनी घेतला. यात मेहनत करत त्यांनीमोठं यश संपादन केले आहे.
बियाणे, ट्रॅक्टर व इतर सुविधा अनुदानावर उपलब्ध
संजीव कुमार म्हणाले की, हंगामी भाजीपाला उत्पादनाची प्रेरणा कृषी विभागाकडून मिळाली. विभागाने मला हंगामाबाहेरील भाज्यांचे सुधारित दर्जाचे बियाणे दिले. याशिवाय कृषी विभागाने त्यांना ५० टक्के अनुदानावर ट्रॅक्टर उपलब्ध करून दिले आहेत.
सिंचनाची सोय नसल्याने मृदसंधारण विभागाने पाण्याची टाकी बांधण्यासाठी ३६ हजार रुपयांची तरतूद केली होती आणि अनुदानाची ८० टक्के रक्कमही त्यांना उपलब्ध होती. कुटुंबाच्या गरजा भागवण्यासाठी ते आता नोकरी शोधत नाहीत. सध्या तरुणांना नोकरी मिळवण्यासाठी धडपड करताना पाहून स्वतःच्या जमिनीवर कष्ट करून पैसे कमावण्याचा सल्ला ते देतात.
ठिबक सिंचन यंत्रणा बसविल्यानंतर पाण्याची बचत होते, त्यामुळे कमी पाण्यात जास्त क्षेत्र सिंचनाखाली येत असल्याचे मृदसंधारण अधिकारी डॉ. संजीव कुमार मन्हास यांनी सांगितले. दुसरे म्हणजे सिंचनामुळे वेळेची बचत होते आणि पिकाला योग्य प्रमाणात पाणी देऊन उत्पादन वाढते.
चंबा जिल्ह्याचे भौगोलिक क्षेत्र सुमारे 692 हजार हेक्टर असून त्यापैकी केवळ ४१.८० हजार हेक्टर जमीन मका, भात आणि गहू पिकांखाली आहे. हंगामी भाजीपाला लागवड वाढत असून सुमारे २२०० हेक्टर क्षेत्रावर लागवड केली जात आहे. यामुळे शेतकऱ्यांचे अर्थकारण बळकट होत आहे.
