बऱ्याचवेळा मुलीच्या लग्नासाठी, शाळेचे शिक्षणासाठी किंवा कर्ज फेडण्यासाठी घरातील कुटुंब प्रमुखाला मालमत्ता विकावी लागते. अशी अनेक प्रकरणे आहेत. परंतु बऱ्याचदा मुले वडिलांना आपल्या हक्काची जाणीव करून देत असे करण्यापासून रोखतात.
पण सर्वोच्च न्यायालयाने अशा प्रकरणांवर नुकताच मोठा निर्णय दिला आहे. सर्वोच्च न्यायालयाच्या निर्णयानुसार कुटुंबाचे कर्ज किंवा इतर कायदेशीर जबाबदाऱ्या फेडण्यासाठी वडिलोपार्जित मालमत्ता कुटुंबप्रमुखाने विकल्यास मुलगा किंवा अन्य सहकारी न्यायालयात खटला दाखल करू शकत नाही.
वडिलांना मालमत्ता विकायची असेल तर मुलगा रोखू शकत नाही. :- ५४ वर्षांपूर्वी दाखल केलेला खटला सर्वोच्च न्यायालयाने फेटाळून लावला. न्यायालयाने दिलेल्या माहितीनुसार, वडिलांनी कायदेशीर कारणास्तव मालमत्ता विकली असेल तर सहकारी/मुलगा त्याला न्यायालयात आव्हान देऊ शकत नाही.
1964 मध्ये एका मुलाने वडिलांविरोधात हा खटला दाखल केला होता. हे प्रकरण सर्वोच्च न्यायालयात पोहोचण्यापूर्वीच बाप-लेकाचा मृत्यू झाला, पण त्यांच्या वारसांनी त्याचा ताबा घेतला.
वडिलांकडून मालमत्तेची विक्री करण्याची तरतूद :- न्यायमूर्ती ए.एम. सप्रे आणि एस.के. कौल यांनी आपल्या निकालात म्हटले आहे की, हिंदू कायद्याच्या कलम २५४ (२) मध्ये वडिलांची मालमत्ता विकण्याची तरतूद आहे.
या प्रकरणात प्रीतम सिंह यांच्या कुटुंबावर दोन कर्ज होते आणि त्यांना आपली शेतजमीन सुधारण्यासाठी पैशांची गरज होती. प्रीतम सिंग यांना कर्जफेड करण्यासाठी मालमत्ता विकण्याचा पूर्ण अधिकार आहे, असे खंडपीठाने म्हटले आहे.
कलम २५४(२) नुसार कर्जदार चल/अचल वडिलोपार्जित मालमत्ता विकू शकतो किंवा गहाण ठेवू शकतो आणि कर्ज फेडण्यासाठी मुलगा आणि नातवाचा वाटा विकू शकतो. तथापि, हे कर्ज वडिलांचेच हवे.
कोणत्याही अनैतिक किंवा बेकायदेशीर असू नये. कोर्टाच्या म्हणण्यानुसार, कौटुंबिक व्यवसाय किंवा इतर तातडीची उद्दिष्टे ही कायदेशीर गरज आहे.
वडिलोपार्जित मालमत्ता विकणे शक्य आहे का? :- वडिलोपार्जित कर्ज फेडण्यासाठी, मालमत्तेवरील सरकारी देय रकमेसाठी, कुटुंबातील सदस्य आणि त्यांच्या कुटुंबातील सदस्यांच्या देखभालीसाठी, मुलांचे लग्न आणि त्यांच्या मुलींचे लग्न, कौटुंबिक कार्ये किंवा अंत्यविधीसाठी,
वडिलोपार्जित मालमत्तेवर कर एखाद्या गंभीर फौजदारी खटल्यात त्याच्या बचावासाठी चालू असलेल्या खटल्याचा खर्च भागवण्यासाठी संयुक्त कुटुंबाचा प्रमुख मालमत्ता विकू शकतो.
