Soil Health Card Scheme:देशातील शेतीयोग्य जमिनीची संख्या झपाट्याने कमी होत आहे. त्यामुळे पिकांच्या उत्पादनावर मोठा परिणाम होत आहे.
शेतीसाठी सुपीक जमीन ओळखण्यासाठी सरकारने पंतप्रधान मृदा आरोग्य कार्ड योजना (Prime Soil Health Card Scheme) सुरू केली होती, जेणेकरून शेतीच्या गरजेनुसार पोषक पिकांचे उत्पादन वाढवता येईल.
तज्ज्ञांचे म्हणणे आहे की, जमिनीला कोणत्या पोषक तत्वांची गरज आहे हे आधीच माहीत असेल, तर त्यानुसार पिकाच्या काळजीचे नियोजन करू. यामुळे वेळ आणि पैसा (Time and money) दोन्हीची बचत होईल.
स्पष्ट करा की वनस्पतीच्या वाढीसाठी एकूण 17 पोषक तत्वांची आवश्यकता आहे. अधिक उत्पादन आणि नफा मिळविण्यासाठी खतांचा संतुलित प्रमाणात वापर करणे अत्यंत आवश्यक आहे. तसे न केल्यास शेतीचे नुकसान होऊ शकते.
जमिनीला किती पोषकद्रव्ये लागतात –
जमिनीत कोणते पोषक तत्व (Nutrients) योग्य आहे, कमी-जास्त आहे, हे माती परीक्षणावरून दिसून येते. मातीची चाचणी (Soil test) न करताच पोषक तत्वांचा वापर केल्यास, आवश्यकतेपेक्षा कमी-जास्त खत शेतात टाकले जाण्याची शक्यता असते.
आवश्यकतेपेक्षा कमी खत टाकले तर कमी उत्पादन मिळेल आणि जास्त खत टाकले तर खताचा चुकीचा वापर होईल आणि पैसाही वाया जाईल तसेच जमिनीच्या उत्पादकतेवरही पुढील काळात परिणाम होईल. अशा परिस्थितीत प्रत्येक वेळी पीक पेरणी किंवा लावणीच्या एक महिना आधी मातीचा नमुना घ्यावा.
नमुना घेताना ही खबरदारी घ्या –
- शेतात उंच ते सखल ठिकाणी नमुना घाला.
- जवळील मेंढा, पाण्याचा निचरा आणि कंपोस्टच्या ढीगातून नमुना घेऊ नका.
- झाडाच्या मुळाजवळ नमुना घेऊ नका.
- मातीचा नमुना कधीही कंपोस्ट गोणी किंवा कंपोस्ट बॅगमध्ये ठेवू नका.
- उभे पिकातून नमुना घेऊ नये.
- ज्या शेतात अलीकडे खतांचा वापर केला गेला आहे, त्या शेतातून नमुना घेऊ नका.
मातीचा नमुना कुठे पाठवायचा? –
मातीचा नमुना घेतल्यानंतर, तुम्ही स्थानिक कृषी पर्यवेक्षक (Local agricultural supervisor) किंवा जवळच्या कृषी विभागाच्या कार्यालयात चाचणीसाठी सबमिट करू शकता.
तुम्ही तुमच्‍या जवळच्या माती परीक्षण प्रयोगशाळा (Soil Testing Laboratory) मध्ये नेऊन नमुना देऊ शकता जिथे ते मोफत तपासले जाते. त्यामुळे शेतकऱ्यांनी माती परीक्षण करून त्याप्रमाणे खतांचा संतुलित वापर करावा.
