National Teacher’s Award: 5 सप्टेंबर म्हणजेच शिक्षक दिन (teacher’s day)… दरवर्षी शिक्षक दिनानिमित्त शाळेच्या आठवणी बहुतेक लोकांसाठी ताज्या होतात. शिक्षक दिन खास बनवण्यासाठी एखाद्या मुलाने कार्ड बनवले, तर कोणी शिक्षकाचा गिफ्ट देऊन सन्मान करतो. देशात 1958 ते 5 सप्टेंबर या कालावधीत शिक्षक दिन सुरू झाला.
खरे तर भारताचे पहिले उपराष्ट्रपती डॉ. सर्वपल्ली राधाकृष्णन (Dr. Sarvapalli Radhakrishnan) यांनी आपल्या आयुष्यातील 40 वर्षांहून अधिक वर्षे शिक्षक म्हणून घालवली आहेत. काही विद्यार्थ्यांनी त्यांचा वाढदिवस साजरा करण्याची इच्छा व्यक्त केली तेव्हा राधाकृष्णन म्हणाले की, त्यांचा वाढदिवस शिक्षक दिन म्हणून साजरा केल्यास मला आनंद होईल.
राष्ट्रीय शिक्षक पुरस्कार म्हणजे काय?
एखाद्याच्या यशामागे सर्वात मोठा हात असतो तो त्याच्या शिक्षकाचा. शिक्षक तुम्हाला योग्य-अयोग्य ओळखायला शिकवतात. तुमच्या आजूबाजूला असे अनेक शिक्षक असतील, ज्यांच्या उत्कृष्ट योगदानामुळे कोणाचे तरी आयुष्य बदलले असेल.
अशा शिक्षकांना राष्ट्रीय शिक्षक दिनी पुरस्कार (National Teacher Award) दिला जातो. या पुरस्काराचा उद्देश अशा शिक्षकांचा सन्मान करणे हा आहे ज्यांनी आपल्या वचनबद्धतेमुळे आणि उद्योजकतेमुळे शालेय शिक्षणाचा दर्जा सुधारलाच नाही तर आपल्या विद्यार्थ्यांना नवीन उंचीवर नेले आहे.
राष्ट्रीय शिक्षक पुरस्कार कधी सुरू झाला?
या पुरस्काराचा उद्देश शिक्षकांची प्रतिष्ठा वाढवणे आणि प्राथमिक, माध्यमिक आणि उच्च माध्यमिक शाळांमध्ये (Primary, Middle and High School) काम करणाऱ्या गुणवंत शिक्षकांना सार्वजनिकरित्या मान्यता देणे हा आहे.
दरवर्षी निवड झालेल्या शिक्षकांना राष्ट्रपतींच्या हस्ते राष्ट्रीय पुरस्काराने गौरविण्यात येते. यंदा राष्ट्रीय शिक्षक पुरस्कार अर्थात नॅटसाठी अर्ज करण्यासाठी 10 जुलैपर्यंतची मुदत देण्यात आली होती. 5 सप्टेंबर 1958 पासून हा पुरस्कार दिला जात आहे.
पुरस्काराची वैशिष्ट्ये काय आहेत?
या पुरस्कारासाठी अर्ज करण्यासाठी शिक्षकांना ऑनलाइन फॉर्म भरावा लागेल. सर्व नियमित शिक्षक या पुरस्कारासाठी पात्र आहेत. अंतिम निवडीसाठी कोणत्याही राज्य, केंद्रशासित प्रदेश (union territory) किंवा संस्थेसाठी कोटा नाही आणि स्वतंत्र राष्ट्रीय-स्तरीय ज्युरी (An independent national-level jury) अंतिम निवड करते.