अमेरिकेतील सर्वात मोठ्या बँकांपैकी एक असलेल्या सिटीग्रुप (Citigroup) ने एक मोठी चूक केली होती, जी वेळेत लक्षात आल्याने मोठा घोटाळा टळला. बँकेने एका ग्राहकाच्या खात्यात चुकून ८१ ट्रिलियन डॉलर्स (८१ लाख कोटी डॉलर्स) ट्रान्सफर केले. प्रत्यक्षात ही रक्कम केवळ २८० डॉलर पाठवायची होती, मात्र बँकेच्या प्रणालीतील एका त्रुटीमुळे इतक्या मोठ्या रकमेचा व्यवहार नोंदवला गेला.
सर्वात मोठी बँकिंग चूक होणार होती
ही घटना एप्रिल २०२४ मधील आहे. बँकेच्या पेमेंट टीमला ब्राझीलमधील एका ग्राहकाच्या एस्क्रो (Escrow) खात्यात केवळ २८० डॉलर पाठवायचे होते. मात्र, पेमेंट करण्यासाठी बॅकअप स्क्रीन वापरण्यात आली. बॅकअप स्क्रीनमध्ये आधीच १५ शून्य (000000000000000) भरलेले होते. कर्मचार्‍याने ते शून्ये काढून टाकण्यास विसरून चुकून ८१ ट्रिलियन डॉलर्सचा व्यवहार नोंदवला. ही इतिहासातील सर्वात मोठी बँकिंग चूक ठरली असती.
९० मिनिटांत चूक लक्षात आली
या मोठ्या व्यवहाराची नोंद बँकेच्या दुसऱ्या कर्मचार्‍याने तपासली, पण त्यानेही चुकीची रक्कम लक्षात घेतली नाही. मात्र, तिसऱ्या कर्मचार्‍याने बँकेच्या खात्यात मोठी तफावत असल्याचे पाहिले आणि लगेच व्यवस्थापनाला कळवले. हा प्रकार घडल्याच्या ९० मिनिटांत ही चूक समजली आणि काही तासांत हा चुकीचा व्यवहार रद्द करण्यात आला.
ग्राहक आणि बँकेचे नुकसान टळले
सिटीग्रुपने स्पष्ट केले की, या चुकीमुळे कोणत्याही ग्राहकाचे किंवा बँकेचे आर्थिक नुकसान झाले नाही. कारण ही रक्कम बँकेच्या अंतर्गत खात्यातच अडकली होती आणि ती बाहेर ट्रान्सफर झाली नव्हती. बँकेने अमेरिकन नियामक फेडरल रिझर्व्ह आणि चलन नियंत्रक कार्यालय (OCC) यांनाही त्वरित या घटनेची माहिती दिली.
Citigroup च्या अशा चुका नव्या नाहीत
ही सिटीग्रुप बँकेची पहिली चूक नाही. याआधीही २०२० मध्ये, Citigroup ने कॉस्मेटिक्स कंपनी रेव्हलॉनच्या कर्जदारांना चुकून ९०० दशलक्ष डॉलर्स (९००० कोटी रुपये) पाठवले होते. ही चूक इतकी गंभीर होती की, बँकेच्या CEO ला राजीनामा द्यावा लागला आणि मोठा दंडही भरावा लागला.
नियामक यंत्रणांचा कडक नजर
२०२१ मध्ये पदभार स्वीकारलेल्या CEO जेन फ्रेझर यांनी बँकेच्या जोखीम व्यवस्थापनात सुधारणा करण्याचे आश्वासन दिले होते. मात्र, या प्रकारानंतर पुन्हा एकदा बँकेच्या प्रक्रियेवर प्रश्नचिन्ह निर्माण झाले आहे. फेडरल रिझर्व्ह आणि OCC ने २०२३ मध्ये बँकेला १३६ दशलक्ष डॉलर्सचा दंड ठोठावला होता, कारण त्यांनी त्यांच्या जोखीम नियंत्रण प्रणालीमध्ये सुधारणा केली नव्हती.
“Near Miss” म्हणजे काय?
बँकिंग क्षेत्रात “Near Miss” म्हणजे मोठी चूक वेळेत पकडली गेली आणि त्याचा कोणत्याही ग्राहकावर किंवा बँकेच्या प्रणालीवर परिणाम झाला नाही. सिटीग्रुपमध्ये अशा प्रकारच्या १० मोठ्या चुका २०२३ मध्ये घडल्या होत्या, ज्या वेळेत लक्षात आल्याने मोठे नुकसान टळले.
बँकेने घेतले सुधारात्मक उपाय
सिटीग्रुपने या प्रकारानंतर अशी मोठी चूक पुन्हा होऊ नये म्हणून स्वयंचलित प्रणाली विकसित करण्याचे ठरवले आहे. त्याशिवाय, मॅन्युअल प्रक्रियेत सुधारणा करण्याचा निर्णय घेतला आहे, जेणेकरून मानवी चुका टाळता येतील.
संपूर्ण बँकिंग क्षेत्राला धडा
सिटीग्रुपच्या या चुकीने संपूर्ण बँकिंग आणि आर्थिक क्षेत्राला एक मोठा धडा मिळाला आहे. भविष्यात अशा चुका होऊ नयेत म्हणून तंत्रज्ञानाचा योग्य वापर आणि सुरक्षा प्रणाली अधिक मजबूत करण्यावर भर दिला जात आहे.
