वाहनधारकांना हाय सिक्युरिटी रजिस्ट्रेशन प्लेट (एचएसआरपी) बसविण्यासाठी १५ ऑगस्ट २०२५ पर्यंत मुदतवाढ देण्यात आली आहे. परिवहन विभागाचे आयुक्त विवेक भीमनवार यांनी गुरुवारी जारी केलेल्या परिपत्रकानुसार, या मुदतीनंतरही एचएसआरपी न बसविल्यास वायुवेग पथकाकडून कठोर कारवाई केली जाईल. या निर्णयामुळे वाहनधारकांना दिलासा मिळाला असला, तरी अद्याप लाखो वाहनांना ही प्लेट बसवणे बाकी आहे.
एचएसआरपीची गरज आणि महत्त्व
हाय सिक्युरिटी रजिस्ट्रेशन प्लेट ही वाहनांच्या नोंदणी प्रक्रियेत सुरक्षितता आणि पारदर्शकता आणण्यासाठी केंद्र सरकारने लागू केलेली योजना आहे. या प्लेट्समध्ये अॅल्युमिनिअमपासून बनवलेले टिकाऊ साहित्य, रेट्रो-रिफ्लेक्टिव्ह फिल्म, क्रोमियम-आधारित अशोक चक्र होलोग्राम आणि १०-अंकी लेसर-एच्ड युनिक सीरियल नंबर यासारख्या सुरक्षा वैशिष्ट्यांचा समावेश आहे. या वैशिष्ट्यांमुळे नंबर प्लेट्समध्ये छेडछाड किंवा बनावटपणा करणे जवळपास अशक्य होते. वाहनचोरी, बनावट नंबर प्लेट्सचा वापर आणि रस्त्यावरील गुन्हेगारी कमी करण्यासाठी एचएसआरपीचा वापर प्रभावी ठरतो. तसेच, या प्लेट्समुळे पोलिस आणि परिवहन विभागाला वाहनांची तात्काळ ओळख पटवणे शक्य होते. सर्वोच्च न्यायालयाच्या निर्देशानुसार, १ एप्रिल २०१९ पूर्वी नोंदणीकृत सर्व वाहनांना एचएसआरपी बसवणे बंधनकारक आहे.
मुदतवाढीची पार्श्वभूमी
महाराष्ट्र परिवहन विभागाने १ एप्रिल २०१९ पूर्वी नोंदणीकृत वाहनांसाठी एचएसआरपी बसवण्याची प्रक्रिया डिसेंबर २०२४ मध्ये सुरू केली होती. सुरुवातीला ३१ मार्च २०२५ ही अंतिम मुदत निश्चित करण्यात आली होती, जी नंतर ३० एप्रिल आणि त्यानंतर ३० जून २०२५ पर्यंत वाढवण्यात आली. या मुदतवाढीमागील प्रमुख कारण म्हणजे वाहनधारकांकडून मिळालेला कमी प्रतिसाद आणि ऑनलाइन अर्ज प्रक्रियेत येणाऱ्या तांत्रिक अडचणी. अहिल्यानगर जिल्ह्यात सुमारे ४ लाख वाहने १ एप्रिल २०१९ पूर्वी नोंदणीकृत आहेत, परंतु त्यापैकी केवळ ३८ हजार वाहनांवरच आतापर्यंत एचएसआरपी बसवण्यात आली आहे. ऑनलाइन पोर्टलवरील तांत्रिक बिघाड, अपॉइंटमेंट मिळण्यास होणारा विलंब आणि जागरूकतेचा अभाव यामुळे उर्वरित वाहनधारकांना ही प्रक्रिया पूर्ण करता आलेली नाही. या मागण्यांचा विचार करून परिवहन विभागाने १५ ऑगस्ट २०२५ पर्यंत मुदतवाढ दिली आहे.
अहिल्यानगरमधील परिस्थिती
अहिल्यानगर जिल्ह्यातील ४ लाख वाहनांपैकी ३.६२ लाख वाहने अद्याप एचएसआरपीशिवाय रस्त्यांवर धावत आहेत. ही संख्या लक्षात घेता, परिवहन विभागाने वाहनधारकांना जागरूक करण्यासाठी आणि प्रक्रिया गतिमान करण्यासाठी विशेष मोहीम हाती घेतली आहे. स्थानिक वाहन डीलर्स, ऑटोरिक्शा, टॅक्सी, बस आणि ट्रक संघटनांबरोबर बैठका घेऊन जागरूकता वाढवण्याचे निर्देश परिवहन आयुक्तांनी दिले आहेत. जिल्ह्यातील प्रादमैक परिवहन कार्यालयां (RTOs) मध्या न्या वाहनधारकांना ऑनलाइन अपॉइंटमेंट्स बुक करून अधिकृत व्हेंडर्सकडून एचएसआरपी बसवून घेण्याचे आवाहन करण्यात आले आहे. परिवहन विभागाच्या अधिकृत वेबसाइटवर (www.transport.maharashtra.gov.in) ऑनलाइन बुकिंगची सुविधा उपलब्ध आहे. तथापि, वाहनधारकांनी वेळेत ही प्रक्रिया पूर्ण न केल्यास वायुवेग पथकाकडून कठोर कारवाईचा सामना करावा लागेल, असा इशारा देण्यात आला आहे.
कारवाई आणि दंडाची तरतूद
१५ ऑगस्ट २०२५ नंतरही एचएसआरपी न बसविलेल्या वाहनांवर मोटर वाहन कायदा १९८८ च्या कलम १७७ अंतर्गत १,००० रुपये दंड आकारला जाईल. याशिवाय, अनधिकृत किंवा बनावट नंबर प्लेट्स वापरणाऱ्या वाहनांवरही कठोर कारवाई होईल. परिवहन विभागाने स्पष्ट केले आहे की केवळ अधिकृत व्हेंडर्सकडून बसवलेल्या एचएसआरपीच वाहन पोर्टलवर नोंदवल्या जातील. वायुवेग पथक आणि प्रादमैक परिवहन अधिकारी यांच्याकडून नियमित तपासणी मोहीम राबवली जाईल, ज्यामध्ये दंडासह वाहन जप्त करण्याची कारवाईही होऊ शकते. वाहनधारकांना दंड आणि कायदेशीर कारवाई टाळण्यासाठी लवकरात लवकर एचएसआरपी बसवून घेण्याचे आवाहन परिवहन विभागाने केले आहे.
एचएसआरपी बसवण्याची प्रक्रिया
एचएसआरपी बसवण्यासाठी वाहनधारकांना परिवहन विभागाच्या अधिकृत वेबसाइटवर (www.transport.maharashtra.gov.in) भेट द्यावी लागेल. येथे त्यांना त्यांच्या वाहनाचा नोंदणी क्रमांक, चेसिस क्रमांक आणि इंजिन क्रमांक यासारखी माहिती प्रविष्ट करावी लागेल. त्यानंतर जवळच्या अधिकृत व्हेंडरकडे अपॉइंटमेंट बुक करून वाहनावर एचएसआरपी बसवता येते. शुल्काची रचना खालीलप्रमाणे आहे: दुचाकी आणि ट्रॅक्टरसाठी ५३१ रुपये, तिनचाकी वाहनांसाठी ५९० रुपये आणि चारचाकी वाहनांसाठी ८७९ रुपये (जीएसटीसह). ही प्रक्रिया पूर्ण करण्यासाठी साधारण ७-१० दिवस लागतात, त्यामुळे वाहनधारकांना शेवटच्या क्षणाची वाट न पाहता लवकर कारवाई करण्याचा सल्ला देण्यात आला आहे.
