Decline Of Currancy:- केंद्रीय अर्थसंकल्पात मोदी सरकारने १२ लाख रुपयांपर्यंत उत्पन्न करमुक्त केल्यामुळे मध्यमवर्गीयांना मोठा दिलासा मिळाला होता. मात्र हा आनंद काही काळच टिकेल असे दिसत आहे.कारण भारतीय रुपया अमेरिकन डॉलरच्या तुलनेत ऐतिहासिक नीचांकी पातळीवर पोहोचला आहे.
शनिवारी रुपया पहिल्यांदाच ८७ रुपयांपर्यंत घसरला. चलन बाजाराच्या सुरुवातीला डॉलरच्या तुलनेत रुपया ४२ पैशांनी घसरून ८७.०६ वर पोहोचला आणि व्यवहार सुरू झाल्यानंतर काही मिनिटांतच ५५ पैशांपर्यंत घसरला. सध्या रुपया ८७.१२ रुपये प्रति डॉलरच्या पातळीवर आहे. ज्याचा परिणाम थेट सर्वसामान्य नागरिकांवर होणार आहे.
रुपया का घसरतोय?
भारतीय चलन घसरण्याची अनेक कारणे आहेत. सध्या डॉलरच्या मजबुतीमुळे अनेक देशांच्या चलनांवर मोठा परिणाम होत आहे. अमेरिकेने जागतिक व्यापारात टॅरिफ लादल्यामुळे डॉलरचे महत्त्व वाढले आहे आणि त्यामुळे इतर देशांच्या चलनांमध्ये घसरण दिसून येत आहे. विशेषतः विकसनशील देशांच्या चलनांना याचा मोठा फटका बसत आहे.
याशिवाय जागतिक बाजारपेठेत वाढती अस्थिरता, तेलाच्या किंमतीतील चढ-उतार, आणि परकीय गुंतवणुकीतील घट यामुळे रुपयावर दडपण येत आहे. काही तज्ज्ञांच्या मते, भारताचा व्यापार तुटीचा वाढता आकडा आणि विदेशी गुंतवणूकदारांचा भारतीय शेअर बाजारातून बाहेर पडण्याचा कलही रुपयाच्या घसरणीला जबाबदार आहे.
रुपयाच्या घसरणीमुळे कोणते क्षेत्र प्रभावित होणार?
रुपयाच्या सततच्या घसरणीचा सर्वाधिक परिणाम आयात केलेल्या वस्तूंवर होतो. कारण भारत बहुतांश महत्त्वाच्या वस्तू जसे की कच्चे तेल, खाद्यतेल, इलेक्ट्रॉनिक उपकरणे, औषधे, औद्योगिक कच्चा माल, इत्यादी वस्तू आयात करतो. रुपयाचे मूल्य कमी झाल्याने या वस्तू अधिक महाग होतील. ज्यामुळे सामान्य नागरिकांच्या खिशावर अतिरिक्त भार पडणार आहे.
पेट्रोल आणि डिझेलचे दर वाढतील
सध्या कच्च्या तेलाच्या वाढत्या किंमतींमुळे पेट्रोल-डिझेलच्या दरांमध्ये वाढ होण्याची शक्यता आहे. भारतातील इंधन दर हे आंतरराष्ट्रीय बाजारातील कच्च्या तेलाच्या दरांवर अवलंबून असतात आणि रुपया घसरल्यामुळे त्याची किंमत आणखी वाढू शकते. त्यामुळे लवकरच पेट्रोल-डिझेलच्या दरात वाढ होण्याची शक्यता आहे.
भारतीय कंपन्यांवर परिणाम
रुपयाच्या घसरणीचा परिणाम फक्त ग्राहकांवरच नव्हे तर विविध उद्योगांवरही होतो. विशेषतः आयटी कंपन्यांवर याचा मोठा प्रभाव पडू शकतो. भारतातील आयटी कंपन्या प्रामुख्याने डॉलरमध्ये व्यवहार करतात आणि रुपया कमकुवत झाल्यास त्यांचा नफा कमी होण्याची शक्यता आहे. मात्र विप्रोसारख्या काही कंपन्यांना याचा फायदा होताना दिसतो कारण त्यांचा महसूल मुख्यतः डॉलरमध्ये असतो.
याशिवाय विमान तिकीट दर, विदेशी शिक्षण आणि आंतरराष्ट्रीय प्रवास यांच्यावरही रुपयाच्या घसरणीचा परिणाम होऊ शकतो. कारण या सर्व गोष्टींसाठी परकीय चलनात व्यवहार करावा लागतो. परिणामी, परदेशात शिक्षण घेणाऱ्या विद्यार्थ्यांच्या खर्चात वाढ होऊ शकते.
महागाई वाढण्याची शक्यता
रुपया घसरल्यानंतर महागाईत वाढ होण्याची दाट शक्यता असते. कारण आयात केलेल्या वस्तू महाग झाल्यास त्याचा थेट परिणाम देशातील किरकोळ बाजारात दिसून येतो. खाद्यतेल, इलेक्ट्रॉनिक उपकरणे, औषधे, आणि इतर आवश्यक वस्तूंच्या किमती वाढल्यास सामान्य नागरिकांवर मोठा आर्थिक भार पडतो.
सरकारने या स्थितीवर नियंत्रण मिळवण्यासाठी काही उपाययोजना करणे गरजेचे आहे. व्याजदरांमध्ये समतोल राखणे, परकीय गुंतवणूक आकर्षित करणे, आणि स्थानिक उत्पादनाला चालना देणे हे काही उपाय असू शकतात. तसेच देशांतर्गत उत्पादन आणि निर्यातीला प्रोत्साहन दिल्यास रुपयाची स्थिती सुधारू शकते.
यावर उपाय
रुपयाच्या घसरणीमुळे भारतात महागाई वाढण्याची शक्यता निर्माण झाली आहे. कच्चे तेल, खाद्यतेल, इलेक्ट्रॉनिक वस्तू, औषधे यासारख्या आयात केलेल्या वस्तूंच्या किमती वाढल्यास सर्वसामान्य जनतेला आर्थिक फटका बसणार आहे.
तसेच पेट्रोल-डिझेलच्या दरातही वाढ होऊ शकते. ही स्थिती अधिक गंभीर होऊ नये यासाठी सरकारने तातडीने योग्य पावले उचलणे आवश्यक आहे. रुपयाचे मूल्य स्थिर राहण्यासाठी देशांतर्गत उत्पादन आणि निर्यात वाढवण्यावर भर देणे हा दीर्घकालीन उपाय ठरू शकतो.
