भारतातील लोकांसाठी सोने केवळ मौल्यवान धातू नसून एक सांस्कृतिक आणि गुंतवणुकीसाठी महत्त्वाचा घटक आहे. सोन्याचे दर कितीही वाढले तरी भारतीयांची त्यावरची मागणी कमी होत नाही. याचाच पुरावा म्हणजे जानेवारी 2025 मध्ये भारताची सोन्याची आयात तब्बल 41% वाढून $2.68 अब्जवर पोहोचली आहे. मागील वर्षी याच महिन्यात ही आयात $1.9 अब्ज होती. देशांतर्गत वाढती मागणी आणि गुंतवणूकदारांचा सुरक्षित-आश्रय संपत्तीकडे वाढता कल यामुळे ही आयात वाढल्याचे स्पष्ट होते.
भारत हा चीननंतर जगातील दुसरा सर्वात मोठा सोन्याचा ग्राहक आहे. सोन्याची आयात ही प्रामुख्याने ज्वेलरी उद्योग आणि गुंतवणूकदारांच्या मागणीसाठी केली जाते. भारतीय कुटुंबांमध्ये विवाह, सण आणि धार्मिक विधींमध्ये सोन्याला अनन्यसाधारण महत्त्व आहे, त्यामुळे किमती कितीही वाढल्या तरी त्याच्या मागणीवर परिणाम होत नाही. जागतिक स्तरावर सोन्याच्या किंमती वाढल्याने भारताच्या व्यापार तुटीवर त्याचा मोठा परिणाम होत आहे.
सोन्याच्या दरात मोठी वाढ
देशाची राजधानी दिल्लीसह संपूर्ण भारतात सोन्याच्या किमती सतत वाढत आहेत. यंदाच्या वर्षी आतापर्यंत सोन्याचा भाव 11% वाढून ₹88,200 प्रति 10 ग्रॅम झाला आहे. मात्र, या वाढलेल्या किमतींनी भारतीयांची सोन्यावरची आवड कमी झालेली नाही. उलट, वाढलेल्या किमतींमध्येही ग्राहक आणि गुंतवणूकदार सोन्यात गुंतवणूक करत आहेत. 2023-24 आर्थिक वर्षात भारताची एकूण सोन्याची आयात 30% वाढून $45.54 अब्जवर पोहोचली आहे. यामुळे देशाच्या चालू खात्यातील तूट (Current Account Deficit – CAD) वाढण्याची शक्यता आहे. विशेष म्हणजे, स्वित्झर्लंड हा भारताचा सर्वात मोठा सोन्याचा पुरवठादार आहे, जिथून 40% आयात केली जाते, तर UAE (16%) आणि दक्षिण आफ्रिका (10%) हे अन्य प्रमुख पुरवठादार देश आहेत.
चांदीच्या आयातीतही विक्रमी वाढ
सोन्याच्या वाढत्या आयातीसोबतच, भारतातील चांदीची मागणी देखील वेगाने वाढत आहे. जानेवारी 2025 मध्ये चांदीच्या आयातीत 82.84% वाढ झाली असून ही आयात $883.2 दशलक्षवर पोहोचली आहे. हिरे आणि दागिन्यांच्या निर्यातीत देखील मोठी वाढ दिसून आली आहे. जानेवारी महिन्यात ही निर्यात 15.95% वाढून जवळपास $3 अब्जवर पोहोचली आहे.
जागतिक आर्थिक अस्थिरतेमुळे अनेक गुंतवणूकदार त्यांची गुंतवणूक सोन्यासारख्या सुरक्षित पर्यायांमध्ये वळवत आहेत. बँकांकडून देखील सोन्यात गुंतवणूक करण्यासाठी आणि सीमाशुल्क कपात करण्याची मागणी केली जात आहे. सोन्याच्या वाढत्या मागणीमुळे आणि उच्च आयातीमुळे भारत सरकारला धोरणात्मक निर्णय घ्यावे लागणार आहेत. कारण, मोठ्या प्रमाणावर सोन्याची आयात ही चालू खात्यातील तूट (CAD) वाढवण्यास कारणीभूत ठरते. त्यामुळे, सरकारने आयात शुल्क कपात करण्याच्या संभाव्य धोरणावर पुनर्विचार करण्याची गरज निर्माण झाली आहे.
सोन्याच्या वाढत्या आयातीमुळे सरकारला आर्थिक धोरणांवर पुनर्विचार करावा लागणार आहे, विशेषतः आयात शुल्क कपात आणि गुंतवणुकीच्या विविध पर्यायांचा विकास यासारख्या मुद्द्यांवर. परंतु एक गोष्ट निश्चित आहे – सोन्याचे दर कितीही वाढले तरी भारतीयांची त्यावरची निष्ठा कधीही कमी होणार नाही!
