राजस्थानच्या ऐतिहासिक वाळवंटी भूमीत एक असा किल्ला आहे, जो केवळ युद्धकौशल्याने नव्हे तर श्रद्धा, बलिदान आणि दृढनिश्चयामुळे अमर झाला आहे. कुंभलगड किल्ला म्हणजे एक असामान्य वास्तुरचना, जिथे भिंतीच्या प्रत्येक विटेत एक कहाणी आहे, एक इतिहास आहे, आणि एक प्रेरणा आहे. इतक्या शतकांनंतरही हा किल्ला त्याच्या 36 किलोमीटर लांब भिंतीसह आजही अभेद्य उभा आहे. ही भिंत इतकी भव्य आहे की तिला “भारताची महान भिंत” म्हणूनही ओळखले जाते.
कुंभलगड किल्ल्याबाबतची कथा
हा किल्ला महाराणा कुंभ यांनी 15 व्या शतकात बांधायला सुरुवात केली होती, परंतु बांधकाम दरम्यान अनेक अडचणी आल्या. तंत्रज्ञानाची कमतरता नव्हे, तर काही अदृश्य अडथळे वारंवार समोर येत होते. या संकटांपासून मार्ग काढण्यासाठी महाराणांनी एका संताचा सल्ला घेतला. त्या संताने सांगितले की, जोपर्यंत एखादी व्यक्ती स्वेच्छेने आपले प्राण अर्पण करत नाही, तोपर्यंत हे बांधकाम पूर्ण होणार नाही. अखेर दुसऱ्या एका संताने हसत-हसत स्वतःचे बलिदान दिले आणि त्याच्या आत्मबलिदानानंतरच हा किल्ला मजबूतपणे उभा राहिला.
कुंभलगड किल्ल्याची भिंत इतकी विशाल आहे की ती अंतराळातूनही दिसते, आणि भिंतीच्या लांबीचा अंदाज घेताना आपण चीनच्या भिंतीशी तुलना करतो. ही 36 किलोमीटर लांब भिंत 15 फूट रुंद असून त्यावरून एकाच वेळी अनेक सैनिक चालू शकतात. किल्ल्याच्या या अद्भुत संरक्षणात्मक योजनेमुळे इतिहासात अनेक वेळा आक्रमण झाले असले, तरीही कोणीही पूर्णतः ताबा मिळवू शकले नाही, अगदी अकबरसारख्या बलाढ्य सम्राटालाही यावर ताबा मिळाला नाही.
कुंभलगड किल्ल्याची वैशिष्ट्ये
अरवली पर्वतरांगेत, समुद्रसपाटीपासून तब्बल 1,100 मीटर उंचीवर वसलेला हा किल्ला अनेक अर्थांनी अद्वितीय आहे. याच किल्ल्यात राजपुत्र महाराणा प्रताप यांचा जन्म झाला. किल्ल्याच्या आत असंख्य हिंदू आणि जैन मंदिरे आहेत, जी स्थापत्यकलेचा सुंदर मिलाफ दाखवतात. किल्ल्याच्या प्रवेशासाठी सात भव्य दरवाजे आहेत, जे स्वाभिमान, पराक्रम आणि शौर्याचे प्रतीक आहेत.
आजही, या किल्ल्यात दररोज हजारो पर्यटक भेट देतात. काहीजण इथल्या मजबूत भिंती बघून थक्क होतात, तर काही इथल्या शांततेत इतिहासाच्या गुंजनांचा अनुभव घेतात. येथे एक प्रकाश आणि ध्वनी शोही दाखवला जातो, जो या किल्ल्याच्या इतिहासाला जिवंत करतो. तिकिट घेऊन हे सादरीकरण पाहिल्यावर आपण या जागेच्या भूतकाळाशी जणू काही प्रत्यक्ष संवाद साधतो.
