जगात काही ठिकाणं अशी असतात, जी केवळ डोळ्यांनी पाहण्यासाठी नसून आत्म्याने अनुभवण्यासाठी असतात. अशाच एका दैवी स्थळाचं नाव आहे मानसरोवर. तिबेटच्या उंच पर्वतरांगेत लपलेलं, नितळ शांततेने भरलेलं आणि हजारो वर्षांच्या श्रद्धेने पवित्र झालेलं हे सरोवर. इथे येणाऱ्याच्या मनात भीती नसते, आश्चर्य असतं; कारण असं मानलं जातं की इथे एकदा स्नान केलं, तर सात जन्मांची पापंही क्षणात धुतली जातात.
मानसरोवरचं रहस्य
मानसरोवरचं नाव जरी उच्चारलं तरी अनेकांच्या मनात भावुकता दाटते. हे सरोवर समुद्रसपाटीपासून सुमारे 4,590 मीटर उंचीवर वसलं आहे. हिंदू धर्मीय, बौद्ध अनुयायी आणि जैन भक्तांसाठी हे जागृत तीर्थक्षेत्र आहे. हिंदू पुराणांमध्ये उल्लेख आहे की मानसरोवर हे ब्रह्मदेवाच्या मनातून प्रकट झालं. म्हणजेच हे केवळ एक जलाशय नाही, तर विचारांची, ध्यानधारणा आणि ब्रह्मज्ञानाची प्रतिकात्मक उत्पत्ती आहे.
असं म्हणतात की भगवान शंकर कैलास पर्वतावर वास करतात आणि मानसरोवरच्या किनाऱ्यावर त्यांचं दिव्य अस्तित्व सदैव जाणवतं. म्हणूनच इथे येणारा प्रत्येक भक्त हे मानतो की, केवळ या पाण्यात स्नान केल्याने तो पवित्र होतो आणि मोक्षप्राप्तीस पात्र ठरतो. कित्येक साधू, तपस्वी आणि भक्त हे सरोवर गाठण्यासाठी कठीण प्रवास करतात, हिमशिखरांमधून मार्ग काढतात, कारण त्यांना ठाऊक असतं, हा प्रवास शरीराचा नसून आत्म्याचा असतो.
मानसरोवराच्या परिसरात अनेक प्राचीन मंदिरे आणि तीर्थस्थळं आहेत. इथे शिव, विष्णू आणि ब्रह्मदेव यांची विशेष पूजा केली जाते. धार्मिकतेसह अध्यात्मिक भार देणाऱ्या या जागेवर उभं राहणं, हे स्वतःमध्येच एक विलक्षण अनुभव आहे. बौद्ध परंपरेतही मानसरोवरला खूप मोठं स्थान आहे. तेथे माया देवी भगवान बुद्धाच्या मातेसाठी विशेष पूजाअर्चा केली जाते.
मानसरोवराचे वैशिष्ट्य
या सरोवराचं आणखी एक वैशिष्ट्य म्हणजे इथे कुठलाही सूक्ष्म जीव किंवा जलचर सापडत नाही. पाणी इतकं स्वच्छ आणि निर्मळ आहे की अनेक लोक यामध्ये दिव्य ध्वनी ओंकाराचे कंपन ऐकल्याचा अनुभव सांगतात. सरोवराचं पाणी गोड आहे आणि वाऱ्याशी किंवा भरती-ओहोटीसोबतही फारसं हलत नाही, जणू काही ते ध्यानस्थ अवस्थेत असतं.
आजही चीन सरकारने सरोवरात थेट स्नान करण्यावर बंदी घातली असली, तरी भाविक त्या पवित्र पाण्याला आपल्या हृदयाला लावतात, शरीरावर शिंपडतात आणि देवाच्या साक्षीने स्वतःला शुद्ध करतात.
