जेव्हा आपण भारताच्या सुरक्षेचा विचार करतो, तेव्हा फक्त सैन्यदलाच्या वर्दीतील शिस्तबद्ध रांगाच डोळ्यासमोर येत नाही, तर आपल्या मनात त्या अदृश्य पण अत्यंत सक्षम योद्ध्यांचंही चित्र उभं राहतं जे देशाच्या हितासाठी कुठेही, केव्हाही, कोणत्याही अडचणीशिवाय उभे राहतात. हे आहेत आपले कमांडो अशा विशेष प्रशिक्षण घेतलेले सैनिक, जे संकटं ओळखून नव्हे, तर त्यावर तुटून पडण्यासाठी तयार असतात. त्यांचं नाव घेतलं तरी शत्रूच्या मनात धडकी भरते, आणि आपल्याला उगम होतो अभिमानाचा.
या विशेष दलांमध्ये पहिलं नाव घेतलं जातं ते एनएसजी, म्हणजेच ‘ब्लॅक कॅट्स’. दहशतवादाचा प्रतिकार करण्यासाठी 1984 मध्ये स्थापन झालेलं हे युनिट, प्रत्येक मोहिमेत आपल्या नावास साजेसं धैर्य दाखवत आलं आहे. 26/11 च्या मुंबई हल्ल्यापासून ते अक्षरधाम मंदिरावरील हल्ल्यापर्यंत, जेव्हा देश हादरला होता, तेव्हा या कमांडोंनी भीतीच्या सावलीला छेद देत संकटावर मात केली. काळ्या रंगाचा युनिफॉर्म आणि चेहऱ्यावर झाकलेली नजर – यातून व्यक्त होतो त्यांचा निर्धार, जो कुणाच्याही मनात आदर निर्माण करतो.
यानंतर नाव घेतलं जातं मार्कोस या नौदलाच्या कमांडोंचं. पाण्याखालील मोहिमांपासून ते उंच डोंगराळ भागांपर्यंत, कुठंही सहजपणे पोहोचू शकणाऱ्या या वीरांना ‘मगर’ हे टोपणनाव लाभलेलं आहे. 1987 मध्ये या युनिटची स्थापना झाली आणि त्यानंतर त्यांनी एकापेक्षा एक अवघड मोहिमा यशस्वीपणे पार पाडल्या. त्यांच्या प्रशिक्षणाची तीव्रता इतकी असते की, जगभरातील अनेक देश त्यांचं कौतुक करताना थकत नाहीत. शांतपणे, सावधपणे आणि अत्यंत अचूकतेने काम करणं, ही त्यांची खरी ओळख आहे.
पॅरा कमांडो हे युनिट भारतीय लष्करातलं सर्वात जुने आणि युद्धअनुभवी विशेष दल आहे. 1966 मध्ये याची स्थापना झाली आणि तेव्हापासून यांचा सहभाग प्रत्येक मोठ्या मोहिमेत राहिलाय. कारगिल युद्धात या कमांडोंनी दाखवलेली शौर्यगाथा आजही इतिहासात सुवर्णाक्षरांनी कोरलेली आहे. शत्रूच्या हद्दीत हवेतून थेट उतरून कारवाई करणं ही त्यांची खासियत आणि त्यांच्या आत्मविश्वासाचं खरं प्रतिबिंब.
गरुड कमांडो हे भारतीय हवाई दलाच्या सुरक्षा कवचाचा अविभाज्य भाग आहेत. 2004 मध्ये स्थापन झालेलं हे युनिट केवळ हवाई तळांचं संरक्षण करत नाही, तर देशांतर्गत दहशतवादाच्या घटनांमध्येही आपलं सामर्थ्य सिद्ध करतं. जम्मू-काश्मीरसारख्या संवेदनशील भागांमध्ये त्यांनी दाखवलेलं धैर्य, आणि सतत सज्ज राहण्याची त्यांची वृत्ती, हे देशासाठी एक मोठं आधारस्तंभ ठरतं. त्यांचं शौर्य हे आकाशाइतकंच व्यापक आहे.
आणि शेवटी, पण तितकंच प्रभावी आणि निर्णायक युनिट म्हणजे कोब्रा कमांडो. 2008 मध्ये सीआरपीएफच्या अंतर्गत स्थापन झालेल्या या युनिटचं काम आहे नक्षलवाद्यांशी लढणं. झारखंड, छत्तीसगड, ओडिशा आणि बिहारसारख्या भागांत हे कमांडो त्यांच्या चपळतेने आणि चाणाक्षतेने नक्षलवादी चळवळींना कधी थोपवत, तर कधी मुळासकट उखडून टाकतात. जंगलांचं संपूर्ण भूगोल, वातावरण आणि धोके हे सगळं त्यांनी आपल्या मनगटावर पेललं आहे.
