ताजमहाल हे फक्त एक स्मारक नाही, तर प्रेमाची एक खास निशाणी आहे जी काळाच्या प्रवाहात अजरामर झाली आहे. मुघल सम्राट शाहजहानने आपल्या पत्नी मुमताज महलसाठी जेव्हा हे स्मारक उभारलं, तेव्हा त्याच्या मनात एकच भावना होती अमर प्रेमाचं प्रतिक निर्माण करायचं. आज, शेकडो वर्षांनीही, जेव्हा आपण ताजमहालाकडे पाहतो, तेव्हा त्याच्या स्थापत्यकलेच्या प्रत्येक घटकामागे छुपा अर्थ आणि भावनिक गूढतेचा अनुभव घेतो.
ताजमहालच्या कलशचे रहस्य
ताजमहालच्या सौंदर्यात सर्वात लक्ष वेधून घेणारी गोष्ट म्हणजे त्याचा मध्यवर्ती घुमट, जो नुसता डोळ्यांचंच नव्हे, तर मनाचंही समाधान करतो. पण या घुमटाच्या अगदी शेंड्यावर असलेली एक खास वस्तू अनेकांना माहिती नाही ती म्हणजे कलश. या कलशाचं अस्तित्व फक्त स्थापत्यापुरतंच मर्यादित नाही, तर त्यामागे धार्मिक आणि प्रतीकात्मक अर्थही दडलेला आहे. जेव्हा ताजमहाल बांधण्यात आलं, तेव्हा हा कलश शुद्ध सोन्याचा बनवण्यात आला होता, पण काळानुसार आणि सुरक्षेच्या दृष्टीने तो नंतर कांस्याचा केला गेला.
कलशाच्या अगदी टोकावर एक चंद्रकोर कोरलेली आहे, जी आकाशाच्या दिशेने वळलेली आहे. इस्लामिक स्थापत्यकलेत, चंद्र हा पवित्रतेचं आणि दैवी उपस्थितीचं प्रतीक मानला जातो. म्हणूनच, या चंद्रकोरेला फक्त सजावटीचा भाग न मानता, एक आध्यात्मिक घटक म्हणूनही पाहिलं जातं. ही चंद्रकोर आणि कलश एकत्र ताजमहालच्या स्थापत्याला पूर्णत्व देतात.
मुमताज महलचा मृत्यू
ताजमहालच्या घुमटाला ‘कांद्याचा घुमट’ म्हणून ओळखलं जातं. यामागे कारण आहे त्याचा गोलसर, हळूहळू टोकाकडे उंचावणारा आकार. या घुमटाच्या टोकावर एक कमळाची नाजूक आणि बारीक कोरलेली रचना आहे, जी भारतीय स्थापत्याचा एक मोहक संदर्भ निर्माण करते. मुस्लिम आणि भारतीय स्थापत्यशैलीचं हे सुरेख मिश्रण ताजमहालला अद्वितीय बनवतं.
या प्रेमकथेचा शेवटही तितकाच भावनिक आहे. मुमताज महलने आपल्या चौदाव्या बाळाच्या जन्मानंतर, शाहजहानच्या मांडीवरच शेवटचा श्वास घेतला. तिच्या मृत्यूनंतर शाहजहानने आपल्या दुःखाला वास्तूमध्ये रूपांतरित केलं आणि ताजमहाल जन्माला आला. तेव्हापासून, हा घुमट आणि त्याचा कलश केवळ स्थापत्य घटक नसून प्रेम, एक अनंत आठवण, आणि काळाच्या पलीकडे जाणारी भावना म्हणून जिवंत आहेत.
