भारत सरकारने नुकतेच पासपोर्ट प्रणालीला आधुनिकतेच्या दिशेने एक मोठे पाऊल टाकत ‘ई-पासपोर्ट’ सुरू करण्याची घोषणा केली आहे. या नव्या तंत्रज्ञानाच्या युगात जिथे सर्व गोष्टी डिजिटल होत आहेत, तिथे पासपोर्टसुद्धा स्मार्ट व्हावा, ही गरज सरकारने ओळखली आणि त्यावर कामही केले. या नव्या ई-पासपोर्टमुळे सामान्य प्रवाशाच्या सुरक्षेपासून ते सोयीपर्यंत अनेक गोष्टी सुलभ होतील, असा विश्वास व्यक्त केला जात आहे.
ई-पासपोर्ट म्हणजे काय?
ई-पासपोर्ट म्हणजे काय, हे ऐकताना अनेकांना वाटेल की ही कदाचित कुठली तरी फॉर्मॅलिटी असेल, पण प्रत्यक्षात हे एक क्रांतिकारी पाऊल आहे. यात एक छोट्या चिपमध्ये तुमची पूर्ण माहिती सुरक्षितरीत्या संग्रहित केली जाते. यामध्ये तुमचा फोटो, बायोमेट्रिक तपशील, फिंगरप्रिंटसारखी माहिती इलेक्ट्रॉनिक स्वरूपात असते. सर्वसामान्य पासपोर्टधारकाला त्याचा उपयोग त्याच्या ओळखीच्या अचूक पडताळणीपासून व्हिसा प्रक्रियेत सहजतेपर्यंत होतो. यामुळे बनावट पासपोर्टची शक्यता जवळपास संपते आणि सुरक्षा यंत्रणासुद्धा अधिक विश्वासाने निर्णय घेऊ शकतात.
परराष्ट्र मंत्री एस. जयशंकर यांनी 24 जून रोजी याची अधिकृत घोषणा केली आणि या डिजिटल पासपोर्टच्या निर्मितीमागे असलेली दूरदृष्टीही स्पष्ट केली. भारतात काही निवडक शहरांमध्ये ही सेवा सुरुवातीला सुरू करण्यात आली आहे, पण सरकारचा उद्देश ती हळूहळू देशभरात उपलब्ध करून देण्याचा आहे. एका सुरक्षित आणि विश्वासार्ह प्रवासासाठी ही चिप-आधारित ओळख अत्यंत उपयुक्त ठरणार आहे.
ई-पासपोर्टची वैशिष्ट्ये
या पासपोर्टची आणखी एक वैशिष्ट्यपूर्ण बाब म्हणजे त्यातील सुरक्षा. भारत सरकारने यामधील माहिती एक विशेष केंद्रीकृत डेटाबेसमध्ये साठवली आहे, जो एनआयसीद्वारे नियंत्रित केला जातो. सार्वजनिक की आणि एन्क्रिप्शन तंत्रज्ञानामुळे डेटा कुणीही चोरू शकत नाही. एवढेच नाही, तर इमिग्रेशनमध्ये वेळ वाचतो, कारण प्रवाशाची संपूर्ण माहिती एका स्कॅनमध्ये समोर येते.
अर्ज कसा कराल?
अर्ज करण्याची प्रक्रिया आता खूपच सोपी झाली आहे. तुम्ही पासपोर्ट सेवा पोर्टलवर जाऊन तुमची माहिती भरू शकता, जवळचं सेवा केंद्र निवडू शकता, फी भरू शकता आणि बायोमेट्रिक पडताळणीसाठी अपॉइंटमेंटही बुक करू शकता. याशिवाय, सरकारने आता मोबाईल पासपोर्ट सेवा नावाची एक नवी सुविधा सुरू केली आहे, ज्या अंतर्गत एक विशेष व्हॅन तुमच्या घरी येते आणि तुमच्या डोळ्यासमोर कागदपत्रांची पडताळणी केली जाते. ही सुविधा खरंच लोकांच्या वेळ आणि श्रमांची मोठी बचत करणारी आहे.
‘mPassport Police App’
पोलिस पडताळणीसाठी सुद्धा आता ‘mPassport Police App’ ही मोबाइल अ‍ॅप्लिकेशन उपलब्ध करण्यात आली आहे. यामुळे पडताळणीची प्रक्रिया वेगवान झाली असून, अर्जदाराला अधिक वेळ वाट पाहावी लागत नाही.
