आपल्या परंपरांमध्ये जेव्हा कोणतीही पूजा, संस्कार किंवा धार्मिक विधी पार पाडले जातात, तेव्हा त्या प्रसंगी कलावा किंवा रक्षासूत्र हे खास महत्त्व राखते. मनगटावर बांधले जाणारे हे दोर केवळ एक धार्मिक वस्तू नसून, आस्था, श्रद्धा आणि आत्मिक संरक्षणाचं प्रतीक मानलं जातं. पण अनेकांना यासंबंधीचे नियम माहिती नसतात. विशेषतः, कलावा कधी काढावा आणि त्याचं योग्य प्रकारे विसर्जन कसं करावं, हे फारच थोड्यांना ठाऊक असतं.
लाल आणि पिवळ्या कलावाचे महत्व
हिंदू संस्कृतीत लाल आणि पिवळ्या धाग्यांनी बनवलेला कलावा हाताच्या मनगटावर बांधला जातो. हा दोर रक्षासूत्र म्हणूनही ओळखला जातो. यामागे अध्यात्मिक आणि ग्रहशास्त्रीय महत्त्व आहे. ज्योतिषशास्त्र सांगतं की, लाल रंगाचा कलावा मंगळाशी संबंधित असून तो मनोबल, ऊर्जा आणि उत्साह वाढवतो. तर पिवळा रंग गुरूचा प्रतीक असून ज्ञान, समृद्धी आणि विकास साधतो. त्यामुळे एखाद्या व्यक्तीने मनगटावर कलावा बांधल्यास, तो केवळ एक धार्मिक पद्धत नसते, तर ती त्या व्यक्तीच्या आत्मविश्वासात आणि आध्यात्मिक उन्नतीतही हातभार लावते.
कलावासंदर्भातील महत्वाचे नियम
पण याच कलावासंदर्भात एक महत्वाचा नियम आहे, तो म्हणजे कलावा कधी आणि कसा काढावा. बहुतेक लोक एकदा कलावा बांधल्यावर तो तसाच महिनोंमहिने हातात ठेवतात, काहीजण तर जुन्या कलावावरच नवीन कलावा बांधून घेतात. ज्योतिषशास्त्रानुसार हे पूर्णपणे चुकीचे आहे. एका कलावाचा प्रभाव हातावर बांधल्यानंतर साधारणतः 21 दिवसांपर्यंत राहतो. त्यानंतर तो काढून टाकावा, अन्यथा त्याचा सकारात्मक प्रभाव कमी होऊन उलट परिणाम होऊ शकतो. त्यामुळे नव्या कलावासाठी आधी जुना कलावा काढणं आवश्यक असतं.
ही प्रक्रिया देखील मनापासून आणि विधीपूर्वक करणं महत्त्वाचं आहे. कलावा काढल्यावर अनेकजण तो कुठेही फेकून देतात, पण ज्योतिषशास्त्र सांगतं की कलावा जमिनीत पुरणे किंवा गंगाजलासारख्या शुद्ध पाण्यात विसर्जित करणे हे अधिक योग्य आहे. यामुळे तो नकारात्मक ऊर्जा शोषून घेतो आणि त्याचा धर्मार्थ हेतू पूर्ण होतो.
आज अनेक घरांमध्ये या परंपरा पाळल्या जातात, पण त्यामागचं अर्थपूर्ण शास्त्र लोकांच्या माहितीपासून दूर राहिलं आहे. म्हणूनच कलावा फक्त श्रद्धेने न बांधता, त्याचे नियमही समजून घेणं आणि पाळणं हेच खरे धार्मिक आचरण ठरेल.
