भारत आणि अमेरिकेतील व्यापार नात्यांमध्ये सध्या काहीसं तणावाचं वातावरण निर्माण झालं आहे. जगभरातील उद्योगजगतात याची चुणूक जाणवत आहे आणि दोन्ही देशांमधील आर्थिक गणितं आता नव्यानं मांडली जात आहेत. कारण, 1 ऑगस्टपासून अमेरिकेने भारतातून येणाऱ्या उत्पादनांवर 25% पर्यंत आयात शुल्क लादण्याचा निर्णय घेतला आहे. यामुळे केवळ व्यापार नाही, तर सामान्य ग्राहकांपासून कारागिरांपर्यंत अनेकांचे जीवन प्रभावित होण्याची शक्यता निर्माण झाली आहे.
अमेरिकेचे राष्ट्राध्यक्ष डोनाल्ड ट्रम्प यांनी या निर्णयाची घोषणा केली. भारत आणि अमेरिका दरवर्षी सुमारे 130 अब्ज डॉलर्सच्या व्यापारात सहभागी आहेत, त्यात भारताचा व्यापार अधिशेष जवळपास 40 अब्ज डॉलर्सचा आहे. त्यामुळे हा निर्णय भारतासाठी आर्थिकदृष्ट्या मोठा धक्का असू शकतो. एवढंच नाही, तर आधीच चालू असलेल्या व्यापार करारांच्या चर्चांवरही याचा परिणाम होण्याची शक्यता आहे.
अमेरिकन ग्राहकांना कशाचा फटका बसणार?
या टॅरिफचा थेट फटका अमेरिकन ग्राहकांनाही बसणार आहे. कारण, भारतातून निर्यात होणाऱ्या उत्पादनांमध्ये इलेक्ट्रॉनिक्स, फॅशन वस्त्र, दागदागिने आणि ऑटो पार्ट्स यांचा मोठा वाटा आहे. आता या वस्तू अमेरिकन बाजारात अधिक महाग होणार आहेत. म्हणजेच, सामान्य ग्राहकांनी आयफोन, फॅशनेबल कपडे किंवा पारंपरिक दागिने घ्यायचे ठरवले, तर त्यांना अधिक पैसे मोजावे लागतील.
विशेषत: भारतातून निर्यात होणाऱ्या रत्ने आणि दागदागिन्यांची किंमत वाढणार आहे. हे क्षेत्र सुमारे 8.5 अब्ज डॉलर्सच्या निर्यातीसाठी जबाबदार आहे आणि अमेरिका याचा सर्वात मोठा ग्राहक आहे. त्यामुळे हिरे, सोनं-चांदीचे दागिने आता अमेरिकन ग्राहकांना अधिक किमतीत मिळतील, आणि त्याचा परिणाम या क्षेत्रातील मागणीवरही होऊ शकतो.
कपड्यांच्या बाबतीतही परिस्थिती काही वेगळी नाही. भारताचे कापड आणि रेडिमेड वस्त्र अमेरिकेत मोठ्या प्रमाणावर निर्यात केले जातात. यावर 17% पर्यंत वाढीव कर लागू होऊ शकतो. त्यामुळे ट्रेंडिंग कपड्यांची किंमत वाढेल आणि फॅशनप्रेमी ग्राहकांना ते परवडणार नाहीत.
ऑटो पार्ट्ससुद्धा या निर्णयामुळे महाग होणार आहेत. भारतातून अमेरिका एक्स्पोर्ट होणारे इंजिन, ब्रेक सिस्टम आणि वायरिंगसारखे भाग तिथल्या वाहन उद्योगासाठी खूप महत्त्वाचे आहेत. पण टॅरिफ वाढल्यामुळे या वस्तू महाग होतील आणि त्याचा परिणाम कार उत्पादन व दुरुस्तीच्या खर्चावर होईल.
आणखी एक मोठा धक्का म्हणजे आयफोन आणि इलेक्ट्रॉनिक्स क्षेत्रात जाणवतो आहे. अलीकडे भारतातून सुमारे 5 अब्ज डॉलर्सचे आयफोन अमेरिकेत पाठवले गेले आहेत. पण आता यावरही टॅरिफ बसल्यामुळे, उदाहरणार्थ Apple चा iPhone 17 Pro Max, अमेरिकेत सुमारे $2,300 म्हणजेच ₹1.9 लाखांपर्यंत महाग होऊ शकतो.
भारतावर काय परिणाम होणार?
या सर्व परिस्थितीचा थेट परिणाम भारतातील लाखो कारागिरांवर होणार आहे. विशेषतः दागिन्यांच्या उद्योगात काम करणारे छोटे व्यावसायिक आणि कारागीर मोठ्या दबावात येऊ शकतात. GJEPC चे अध्यक्ष किरीट भन्साळी यांनी सांगितलं की, टॅरिफमुळे उत्पादन खर्च वाढेल, डिलिव्हरी वेळेत होणार नाही आणि याचा परिणाम संपूर्ण उद्योगावर होईल.
याशिवाय, स्मार्टफोन, सौर पॅनेल आणि ऑटोमोटिव्ह कंपन्यांमध्येही ले-ऑफ होण्याची शक्यता वाढली आहे. हे उद्योग आधीच कमी नफ्यावर चालवले जात आहेत आणि आता टॅरिफचा भार त्यांच्यावर आणखी वाढणार आहे.
डोनाल्ड ट्रम्प यांची नाराजीसुद्धा यात स्पष्ट दिसते. Apple कंपनी भारतात आयफोन उत्पादन वाढवत आहे, आणि काउंटरपॉइंट रिसर्चनुसार सध्या अमेरिकेत विकले जाणारे 70% आयफोन भारतात तयार होतात. ट्रम्प हे उत्पादन पुन्हा अमेरिकेत परत आणू इच्छितात आणि म्हणूनच त्यांनी हे टॅरिफ लादण्याचं पाऊल उचललं असावं, अशी चर्चा आहे.
भारत सरकारने यावर तीव्र प्रतिक्रिया दिली असून, हा निर्णय गांभीर्याने घेत असल्याचं स्पष्ट केलं आहे. 25 ऑगस्टपासून भारत आणि अमेरिकेमध्ये नव्याने व्यापार चर्चा सुरू होणार आहेत. या चर्चांमधून समाधानकारक तोडगा निघतो का, की दोन्ही देश नव्या व्यापार युद्धाच्या दिशेने वळतात, हे पाहणं आता औत्सुक्याचं ठरणार आहे.
